پروتز دندان چیست؟ انواع و کاربرد

زمانی که دندانی از دست می رود یا به هر دلیل کشیده می شود جای آن خالی می ماند مگر اینکه جای آن را با روشی پر کنیم. روش های مختلفی جهت جایگزینی دندان از دست رفته وجود دارد که مهمترین این روش ها پروتز دندان یا دندان مصنوعی است. در این مقاله با ما همراه باشید تا با پروتز دندان و انواع آن آشنا شوید.

پروتز دندان چیست:

پروتز دندان یک روش درمانی است که برای جایگزینی یا ترمیم دندان‌های از بین رفته، شکسته یا آسیب دیده استفاده می‌شود. این روش شامل استفاده از قطعات مصنوعی یا مصنوعات دندانی است که به دندان‌ها یا جایگاه‌های خالی در دهان متصل می‌شوند.

انواع پروتز دندان:

پروتزهای دندانی می‌توانند به شکل‌ها و انواع مختلفی باشند و بسته به نیاز و شرایط فرد انتخاب می‌شوند. در زیر برخی از نوع‌های معمول پروتزهای دندانی ذکر شده است:

• پروتزهای ثابت (Fixed Prosthetics): 

پروتزهای دندانی ثابت نوعی از پروتزها هستند که به صورت دائمی در دهان قرار می‌گیرند و نیازی به خارج و نصب کردن توسط خود فرد ندارند. این نوع پروتزها شامل موارد زیر می‌شوند:

1. تاج دندانی (Dental Crown): تاج دندانی یک پروتز ثابت است که به شکل یک کاور دندانی سخت بر روی دندان موجود قرار می‌گیرد. تاج دندانی معمولاً از موادی مانند فلز، پرسلن، آلیاژهای آهن‌آلومینیوم و یا زیرکونیم ساخته می‌شود و منظره طبیعی و عملکرد دندان را بازسازی می‌کند.
   
2. پل دندانی (Dental Bridge): پل دندانی یا بریج دندان یک پروتز ثابت است که برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته استفاده می‌شود. پل دندانی شامل دندان‌های مصنوعی (تاج دندانی) است که به دندان‌های مجاور متصل می‌شوند و بر روی یک سازه پایه قرار می‌گیرند. این پروتز باعث بازسازی ظاهر طبیعی دندان‌ها می‌شود.

   

3. ایمپلنت دندانی (Dental Implant): ایمپلنت یک روش جایگزینی دائمی است که با استفاده از یک پیچ فلزی (ایمپلنت) جایگزین ریشه دندان در استخوان فک می‌گردد. سپس یک تاج دندانی به ایمپلنت متصل می‌شود. ایمپلنت به عنوان یک پروتز ثابت، استحکام و عملکرد مشابه دندان طبیعی را فراهم می‌کند.

   
   ایمپلنت دندان و کاربرد آن

این نوع پروتزهای دندانی ثابت، نیاز به مراقبت و بهداشت معمولی دندان‌های طبیعی دارند و معمولاً توسط دندانپزشک تهیه و نصب می‌شوند. برای تشخیص و بررسی شرایط خاص شما و انتخاب نوع مناسب پروتز دندانی بهتر است به یک دندانپزشک متخصص مراجعه کنید.

• پروتزهای متحرک (Removable Prosthetics):

پروتزهای دندانی متحرک نوعی پروتز هستند که قابلیت خارج و نصب شدن توسط خود فرد را دارند. این پروتزها شامل موارد زیر می‌شوند:

1. دندان‌های متحرک (Dentures): دندان‌های متحرک یا پروتزهای کامل دندانی، یک ست کامل از دندان‌های مصنوعی هستند که بر روی لثه قرار می‌گیرند. این پروتزها به وسیله واکنش‌گرها در دهان تثبیت می‌شوند. دندان‌های متحرک به فرد کمک می‌کنند تا ظاهر طبیعی دندان‌ها و قابلیت جویدن را بازسازی کند.
   
2. پارسیل (Partial Dentures): پارسیل یا پروتزهای دندانی جزئی، برای جایگزینی یک یا چند دندان از دست رفته استفاده می‌شوند. این پروتزها شامل دندان‌های مصنوعی است که به وسیله اتصالاتی به دندان‌های مجاور متصل می‌شوند. پارسیل ها به طور قابل تنظیمی بر روی لثه قرار می‌گیرند و قابلیت جویدن و ظاهر طبیعی را به فرد بازمی‌گردانند.
   
3. پروتزهای پیوندی (Overdentures): پروتزهای پیوندی یا پروتزهای روی دندان‌ها، دندان‌های مصنوعی هستند که بر روی دندان‌های باقیمانده در دهان قرار می‌گیرند. این پروتزها به وسیله پیچ‌ها یا بست‌ها به دندان‌های باقیمانده متصل می‌شوند.
   

پروتزهای دندانی متحرک نیاز به تعدیل و تنظیم مکرر دارند و برای حفظ بهداشت دهان و دندان‌های طبیعی، نیاز به مراقبت منظم دارند. 

پروتز دندانی به فرد کمک می‌کند تا قابلیت جویدن، گفتگو و ظاهر طبیعی دندان‌های خود را بازیابد. برای انتخاب نوع مناسب پروتز دندانی و بررسی شرایط شما بهتر است به یک دندانپزشک متخصص مراجعه کنید.

فرایند ساخت پروتز دندان متحرک:

1. مشاوره و بررسی: در این مرحله دندانپزشک با شما مشاوره می‌کند و نیازها و انتظارات شما را بررسی می‌کند. این شامل بررسی سابقه پزشکی، بررسی دهان و دندان‌ها، برداشت از دندان و انجام تصاویر پرتویی ممکن است.
2. ساخت مدل: در این مرحله یک مدل دقیق از دندان‌ها و لثه ساخته می‌شود. این مدل می‌تواند با استفاده از مواد مختلفی مانند سیلیکون دندانپزشکی یا آلژینات (Alginate) تهیه شود.
3. ساخت پروتز موقت: در برخی موارد یک پروتز موقت (Temporary Denture) ساخته می‌شود تا در طول مدت ساخت پروتز دائمی، فرد بتواند از قابلیت جویدن و صحبت کردن استفاده کند.
4. برداشت ازدندان‌ها: در صورت لزوم دندان‌های مورد نیاز برای نصب پروتز برداشت می‌شوند. این مرحله شامل اندازه‌گیری دقیق و برداشت ازدندان‌ها با استفاده از موادی مانند سیلیکون دندانپزشکی است.
5. آزمایش پروتز: پس از برداشت از دندان‌ها، پروتز دندانی در آزمایشگاه دندانپزشکی ساخته می‌شود. در این مرحله دندان‌های مصنوعی روی یک ساختار پایه قرار می‌گیرند و تنظیمات لازم برای راحتی و صحیح بودن پروتز صورت می‌گیرد.
6. نصب و تنظیم: پس از ساخت پروتز دندانی در مرحله نهایی آن را به دهان شما نصب و تنظیم می‌کنند. دندانپزشک پروتز را با استفاده از اتصالات و یا واکنش‌گرها در دهان ثابت می‌کند.

فرایند ساخت پروتز دندان مصنوعی:

1. برداشت ازدندان‌ها: ابتدا دندانپزشک شما برداشت ازدندان‌های مورد نیاز برای نصب پروتز را انجام می‌دهد. این برداشت ممکن است شامل برداشت ازدندان‌های از دست رفته، ترمیم نشده یا نیازمند جایگزینی باشد.
2. ساخت مدل: بر اساس برداشت‌های انجام شده، مدل دقیقی از دهان و فک شما ساخته می‌شود. این مدل می‌تواند از مواد مختلفی مانند سیلیکون دندانپزشکی یا گچ دندانپزشکی تهیه شود.
3. ساخت پروتز موقت: در مواردی که پروسه ساخت پروتز دائمی زمان‌بر است، یک پروتز موقت ساخته می‌شود تا فرد بتواند در طول این مدت از ظاهر طبیعی دندان‌ها و قابلیت جویدن استفاده کند.
4. آزمایش پروتز: پس از ساخت پروتز دندانی در آزمایشگاه دندانپزشکی، آن را روی مدل دقیق دهان شما قرار می‌دهند. در این مرحله دندان‌های مصنوعی روی یک ساختار پایه قرار می‌گیرند و تنظیمات لازم برای راحتی و صحیح بودن پروتز انجام می‌شود.
5. نصب و تنظیم: پس از آزمایش پروتز، در مرحله نهایی آن را به دهان شما نصب و تنظیم می‌کنند. دندانپزشک شما پروتز را با استفاده از اتصالات و یا واکنش‌گرها در دهان ثابت می‌کند.

در طول این فرآیند، تعدیلات و تنظیمات قابل انجام برای بهبود جویدن و راحتی پروتز داشته باشید. همچنین دندانپزشک ممکن است توصیه‌هایی در مورد مراقبت و نگهداری پروتز دندانی به شما بدهد. با رعایت مراقبت‌های منظم، بهداشت دهان و پروتز دندانی بهبود می‌یابد و عمر مفید پروتز طولانی‌تر خواهد بود.
در آغاز استفاده از پروتز دندانی، ممکن است برای شما کمی سختی در خوردن غذا احساس شود. اما با گذشت زمان و تطبیق با پروتز، بیشتر افراد به راحتی می‌توانند غذاهای مختلف را بخورند. در ادامه چند نکته مهم را برای خوردن غذا با پروتز دندانی می‌توان ذکر کرد:

• انتخاب غذاهای مناسب: در ابتدا توصیه می‌شود غذاهای نرم و ریزتر را انتخاب کنید. می‌توانید از مواد نرم‌تر و پخته شده به‌خصوص در ابتدای استفاده از پروتز استفاده کنید. به مرور زمان و با تطبیق با پروتز می‌توانید به تدریج غذاهای سفت‌تر را نیز بخورید.
• برش کوچکتر: قبل از خوردن غذا می‌توانید آن را به بخش‌های کوچکتر برش دهید. این کار باعث می‌شود غذا بهتر قابل مدیریت و جویدن با پروتز شود.
• استفاده از دندان‌های طبیعی: اگر پروتز دندانی شامل دندان‌های مصنوعی است، می‌توانید از دندان‌های طبیعی باقیمانده استفاده کنید. این دندان‌ها به عملکرد بهتری در جویدن و خوردن کمک می‌کنند.
• تمیز کردن پروتز: قبل و بعد از خوردن غذا بهتر است پروتز دندانی را بطور کامل تمیز کنید. این کار باعث حفظ بهداشت دهان و برطرف شدن هرگونه مواد غذایی باقی‌مانده می‌شود.
• تمرین و تطبیق: تمرین و تطبیق با پروتز دندانی، به شما کمک می‌کند تا راحتی و قابلیت جویدن بهتری را با آن پیدا کنید. همچنین، در صورت نیاز، با دندانپزشک خود مشورت کنید تا تنظیمات پروتز را برای بهبود عملکرد آن تغییر دهید.

در هر صورت، مهم است که صبور باشید و به تدریج با پروتز دندانی سازگار شوید. با مراقبت و تمرین مناسب، به راحتی می‌توانید انواع غذاها را با پروتز دندانی بخورید.

شستشوی صحیح پروتز دندان:

1. پیش از شروع هرگونه فرآیند شستشو، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید تا بهداشت دست‌ها را حفظ کنید.
2. پروتز را از دهان خارج کنید و آن را در کاسه یا سینک پر آب قرار دهید تا از سقوط و آسیب دیدن جلوگیری شود.
3. از مسواک نرم و خاصی که برای پروتز دندان طراحی شده استفاده کنید. مسواک را با آب بشویید و سپس به آرامی و با حرکات نرم، سطح پروتز را تمیز کنید. از مسواک با سر سیلیکونی نیز می‌توانید استفاده کنید.
4. برای شستشوی دقیق‌تر، می‌توانید از محلول شستشوی خاص برای پروتز دندانی استفاده کنید. این محلول‌ها معمولاً در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های بهداشتی موجود هستند. دستورالعمل استفاده از محلول را بخوانید و به طور دقیق عمل کنید.
5. پس از شستشوی پروتز با محلول، آن را با آب بشویید تا هرگونه محلول شستشوی باقی‌مانده از پروتز برداشته شود.
6. پروتز را با یک حوله نرم و تمیز خشک کنید. از حرکات دستی ملایم استفاده کنید و تمام قسمت‌های پروتز را به طور کامل خشک کنید.
7. پروتز را در یک جعبه یا ظرف تمیز و قابل شستشو قرار داده و در جای خشک و تمیز نگهداری کنید تا از خراشیدگی یا آسیب دیدن جلوگیری شود.
8. مراقب باشید که پروتز را در دسترس کودکان یا حیوانات خانگی قرار ندهید تا از آسیب دیدن آن جلوگیری کنید.

مزایای استفاده از پروتز دندان:

• بهبود ظاهر و اعتماد به نفس: پروتز دندان قادر است بهبود ظاهر دهان و لبخند شما را برایتان به ارمغان بیاورد. با بازگرداندن ساختار و شکل طبیعی دندان‌ها، احساس اعتماد به نفس شما در مواقع اجتماعی و روابط بالا می‌رود.
• توانایی صحیح خوردن: با استفاده از پروتز دندان، می‌توانید به توانایی صحیح خوردن غذا برگردید. پروتز دندان به شما امکان می‌دهد غذاها را به طور کامل جویده و خورده و عملکرد گاز زدن را بهبود ببخشید.
• بهبود گفتار: دندان‌های کامل و سالم برای تلفظ صحیح کلمات و جملات ضروری هستند. با استفاده از پروتز دندان، می‌توانید بهبود قابل توجهی در گفتار خود تجربه کنید و مشکلاتی مانند لیسپ و ناشناخته بودن برخی اصوات را برطرف کنید.
• حفظ ساختار فک و صورت: دندان‌های از دست رفته می‌توانند منجر به تغییرات در ساختار فک و صورت شما شوند. با استفاده از پروتز دندان می‌توانید ساختار طبیعی فک و صورت خود را حفظ کنید و از تغییرات ناخواسته جلوگیری کنید.
• راحتی و صرفه‌جویی در زمان: پروتز دندان‌ها امروزه با استفاده از مواد پیشرفته و فناوری‌های مدرن ساخته می‌شوند. این به معنی راحتی بیشتر در استفاده، عدم نیاز به تعمیرات مکرر و صرفه‌جویی در زمان مراقبت و نگهداری است.

مهم است که پروتز دندان شما توسط دندانپزشک متخصص و با استفاده از مواد با کیفیت ساخته شود و شما نیز رعایت و نگهداری مناسبی از آن داشته باشید تا بتوانید بهره‌وری کامل از مزایای آن را تجربه کنید.

چسب پروتز دندان:

چسب پروتز دندان یک ماده چسبنده است که برای تثبیت و نگهداری پروتز دندانی استفاده می‌شود. این چسب‌ها معمولاً به صورت پیست یا ژل موجود هستند و قابل استفاده در خانه هستند. کاربردهای اصلی چسب پروتز دندان عبارتند از:

• تثبیت پروتز دندانی: چسب پروتز دندان برای تثبیت پروتز دندانی مانند پروتز ثابت، پروتز متحرک یا پروتزهای قابل حذف مانند پروتز‌های تاج و پل استفاده می‌شود. این چسب‌ها به دندان‌های باقی‌مانده و سطح پروتز متصل می‌شوند و به پروتز دندانی پایداری و استحکام می‌بخشند.
• جلوگیری از حرکت پروتز: در برخی موارد پروتز دندانی ممکن است به دلایل مختلف مانند شکستگی یا ناسازگاری با بافت‌های دهانی به حرکت درآید. استفاده از چسب پروتز دندان می‌تواند از حرکت غیرمطلوب پروتز جلوگیری کند و به تثبیت آن کمک کند.
• ایجاد راحتی بیشتر: استفاده از چسب پروتز دندان می‌تواند راحتی شما را در استفاده از پروتز دندانی افزایش دهد. این چسب‌ها به شکل یک لایه نرم و کشسان می‌توانند از ایجاد نقاط فشار و التهاب در بافت‌های دهانی جلوگیری کنند و احساس راحتی را به شما بدهند.

مهم است که دستورالعمل‌های دندانپزشک خود را در مورد استفاده از چسب پروتز دندان رعایت کنید. هر چند استفاده از چسب پروتز دندان می‌تواند به تثبیت و راحتی پروتز کمک کند اما تعداد و مدت زمان استفاده از آن باید توسط دندانپزشک شما تعیین شود تا بهینه ترین نتیجه را برای شما به ارمغان آورد.

موارد استفاده از چسب پروتز دندان:

• پروتز جدید: در ابتدا پس از قرار دادن پروتز دندان جدید، ممکن است نیاز به استفاده از چسب پروتز دندان باشد. این کار به تثبیت پروتز کمک می‌کند و از حرکت غیرمطلوب آن جلوگیری می‌کند. دندانپزشک معمولاً در این مورد راهنمایی می‌کند و تعیین می‌کند که چقدر چسب پروتز دندان باید استفاده کنید.
• پروتز ناسازگار: در بعضی موارد ممکن است پروتز دندان با بافت‌های دهانی شما سازگاری نداشته باشد و به طور مکرر رخنه کند یا ایجاد عدم راحتی کند. در این صورت استفاده از چسب پروتز دندان می‌تواند به تثبیت آن کمک کند و راحتی شما را افزایش دهد. در این موارد مشاوره با دندانپزشک الزامی است.
• کاهش پایداری پروتز: در برخی موارد پروتز دندان به دلایل مختلف ممکن است پایداری خود را از دست دهد و حرکت کند. در این صورت استفاده از چسب پروتز دندان می‌تواند به تثبیت آن کمک کند و راحتی شما را افزایش دهد.

موارد منع استفاده از چسب پروتز دندان:

استفاده از چسب پروتز دندان به طور کلی برای نگهداری و ثابت نگه داشتن پروتزهای دندان مصنوعی بسیار مفید است. با این حال در برخی موارد استفاده از چسب پروتز دندان توصیه نمی شود. در زیر تعدادی از مواردی را که در آنها استفاده از چسب پروتز دندان نباید انجام شود ذکر می کنیم:

• زخم یا التهاب در لثه‌ها یا دهان: اگر لثه یا بافت دهانتان آسیب دیده یا التهاب دارد، استفاده از چسب پروتز دندان ممکن است عوارضی مانند تحریک و تشدید التهاب را ایجاد کند. در این موارد بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا مشکلات لثه را درمان کند و سپس به استفاده از چسب پروتز دندان بپردازید.
• پروتز متحرک: اگر پروتز دندان شما متحرک است و به طور مداوم حرکت می کند، استفاده از چسب پروتز نمی تواند مشکل را حل کند. در این موارد لازم است به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا علت ناپایداری پروتز را تشخیص دهد و راهکار مناسب را توصیه کند.
• حساسیت به مواد شیمیایی: برخی از افراد ممکن است حساسیت یا آلرژی به مواد موجود در چسب پروتز داشته باشند. اگر تا به حال به مواد شیمیایی حساسیت نشان داده اید، بهتر است قبل از استفاده از هر نوع چسب پروتز با دندانپزشک خود مشورت کنید.
• نیاز به تمیز کردن مکرر پروتز: برخی از افراد ممکن است به دلیل مشکلات دستی یا دیگر عوامل نتوانند پروتز دندان را به طور منظم و به درستی تمیز کنند. در این صورت استفاده از چسب پروتز ممکن است به عوارضی مانند تراکم باکتری و عفونت منجر شود. در این موارد بهتر است با دندانپزشک خود درباره روش‌های بدون چسب برای نگهداری پروتز دندان صحبت کنید.

تفاوت های بین ایمپلنت و پروتز دندان:

ایمپلنت و پروتز دندان دو راهکار مختلف برای جایگزینی دندان‌های از دست رفته یا آسیب دیده هستند. تفاوت‌های اصلی بین ایمپلنت و پروتز دندان عبارتند از:

• روش درمانی:

ایمپلنت دندان یک فرایند جراحی است که در آن یک پیچ (ایمپلنت) در استخوان فک یا فکین قرار داده می‌شود. سپس به ایمپلنت یک پروتز دندانی مانند تاج دندان متصل می‌شود. پروتز دندان از طرفی یک ساختار مصنوعی است که با استفاده از چسب، پیچ یا مته‌های خاص به دندان‌های باقیمانده یا بافت‌های دهانی متصل می‌شود.

• مراحل درمان:

جراحی ایمپلنت دندان معمولاً به چند مرحله نیاز دارد. ابتدا ایمپلنت در استخوان قرار می‌گیرد و سپس بهبودی استخوان و ادغام ایمپلنت با استخوان صورت می‌گیرد. در نهایت پروتز دندانی متصل می‌شود. در صورتی که پروتز دندان به صورت غیرجراحی و در مراحل کمتری قابل نصب است.

• استفاده از استخوان:

ایمپلنت دندان به استخوان فک یا فکین متصل می‌شود و به عنوان ریشه مصنوعی دندان عمل می‌کند. این استخوان به مرور زمان با ایمپلنت ادغام می‌شود و پایه قوی و پایداری برای پروتز دندان فراهم می‌کند. پروتز دندان از طرفی بدون نیاز به استخوان با استفاده از چسب، پیچ یا مته‌های خاص به دندان‌های باقیمانده یا بافت‌های دهانی متصل می‌شود.

• عمر مفید:

ایمپلنت دندان معمولاً دارای عمر مفید بلندتری است. با رعایت مراقبت‌های صحیح ایمپلنت‌ها ممکن است تا چندین دهه دوام داشته باشند. پروتز دندان از طرفی ممکن است نیاز به تعویض و تعمیرات مکررتری داشته باشد زیرا از مواد مصنوعی ساخته شده و مستقیماً در تماس با مواد غذایی و فشار قرار می‌گیرد.

در نهایت انتخاب بین ایمپلنت و پروتز دندان بستگی به شرایط خاص و نیازهای درمانی دارد. بهتر است با دندانپزشک در مورد وضعیت خود صحبت کنید تا به شما راهنمایی مناسبی درباره روش مناسب برای جایگزینی دندان‌ها بدهد.

تفاوت های بین پروتز ثابت و متحرک:

تفاوت اصلی بین پروتز ثابت و متحرک دندان در این است که پروتز ثابت دندان به صورت دائمی و بدون امکان جدا شدن از دندان‌ها نصب می‌شود در حالی که پروتز متحرک دندان امکان جدا شدن و خارج کردن از دهان را دارد. در زیر به بیان تفاوت‌های بیشتر بین این دو پروتز می‌پردازیم:

• پروتز ثابت دندان:

1. ثبات: پروتز ثابت دندان به دندان‌های باقیمانده یا به ایمپلنت‌های دندانی متصل می‌شود و به عنوان یک واحد ثابت در دهان باقی می‌ماند. این نوع پروتز دارای ثبات بیشتری است و هنگام صحبت کردن احساس طبیعی‌تری را به شما می‌دهد.
2. راحتی استفاده: پروتز ثابت دندان در دهان شما قرار می‌گیرد و نیازی به خارج کردن و نصب مجدد ندارد. شما می‌توانید به طور طبیعی غذا بخورید و صحبت کنید بدون نگرانی از جابجایی یا عدم ثبات پروتز.
3. نیاز به تمیزکاری مراقبتی: همانطور که پروتز ثابت در دهان باقی می‌ماند نیاز به تمیزکاری روزانه و مراقبت از آن وجود دارد. شما باید دندان‌ها و پروتز را به طور منظم تمیز کنید.

• پروتز متحرک دندان:

1. قابل جدا شدن: پروتز متحرک دندان قابل جدا شدن و خارج کردن از دهان است. این نوع پروتز را می‌توان برای تمیزکاری و نگهداری آسانتر از دهان خارج کرد و در صورت نیاز مجدداً نصب کرد.
2. تطبیق با تغییرات: پروتز متحرک قابل تنظیم است و می‌تواند با تغییرات در دهان و بافت‌های اطراف دندان‌ها سازگار شود. این به معنای این است که می‌توان پروتز را تنظیم و بازسازی کرده و به تغییرات در فک بالا و پایین و سایر عوامل اطرافی دندان‌ها سازگار ساخت.
3. انعطاف‌پذیری: پروتز متحرک به شما امکان می‌دهد دندان‌های مصنوعی را در صورت نیاز جدا کنید، مثلاً برای تمیزکاری یا در صورت خوابیدن. 

پاکت پریودنتال چیست؟ نحوه درمان