درد دندان ناشی از تغییرات اتمسفری را بارودنتالژیا می گویند. این اختلال اغلب در هنگام پرواز و یا شیرجه زدن در آب ایجاد می شود. تغییر فشار محیطی و یا تحریک عصبی ناشی از این فعالیت‌ها باعث ایجاد درد دندان می شود. در این مقاله درباره علت بروز بارودنتالژیا و راههای پیشگیری از آن خواهیم پرداخت.
بارودنتالژیا چیست:
بارودنتالژیا یا آئرودنتالژیا (Aerodontalgia) وضعیتی است که به علت تغییر فشار هوا در نقاط حساس دندان و بافت اطراف آنها رخ می‌دهد. این واژه از ترکیب دو کلمه “آئرو” که به هوا اشاره دارد و “دنتالژیا” که به مفهوم درد دندان است، تشکیل شده است. وقتی فشار هوا در محیط تغییر کند مثلاً در هنگام پرواز در بالا رفتن یا سقوط هواپیما، فشار هوا در ناحیه دهان و دندان‌ها تغییر می‌کند. در برخی افراد، این تغییر فشار می‌تواند باعث تحریک عصب‌های دندانی شود و درد و احساس لرزش در دندان‌ها ایجاد کند. این درد ممکن است به صورت یک درد سرد و خنک در دندان‌ها و بافت‌های اطراف آنها تجربه شود.
علت بارودنتالژیا چیست:
علل دقیق بارودنتالژیا هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما فرضیه‌هایی وجود دارد که می‌تواند توضیحی برای آن ارائه دهد. برخی از این فرضیه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- تحریک عصبی: تغییر فشار هوا می‌تواند عصب‌های حسی در دندان‌ها و بافت‌های اطراف آنها را تحریک کند. در برخی افراد، دندان‌ها به صورت غیرطبیعی حساس هستند و این تحریک می‌تواند درد و احساس ناخوشایندی را ایجاد کند.
- تغییر در میزان اکسیژن: در هنگام تغییر فشار هوا، میزان اکسیژن موجود در محیط هم تغییر می‌کند. این تغییر می‌تواند به تحریک واحدهای حسی و بافت‌های اطراف دندان‌ها واکنش نشان دهد و درد را به همراه داشته باشد.
- نقص در سیستم کانال ریشه: در برخی موارد، وجود نقص‌هایی در سیستم کانال ریشه دندان‌ها می‌تواند باعث افزایش حساسیت آنها شود. در هنگام تغییر فشار هوا، این نقص‌ها می‌توانند عوارض دردناکی ایجاد کنند.
- عفونت و التهاب: وجود عفونت و التهاب در دندان‌ها و بافت‌های اطراف آنها می‌تواند باعث افزایش حساسیت و درد در هنگام تغییر فشار هوا شود.
- ترمیم‌های دندانی نامناسب: اگر ترمیم‌های دندانی نامناسبی انجام شده باشد، ممکن است در هنگام تغییر فشار هوا دردناک باشد.
پاکت های هوا چگونه داخل دندان ها ایجاد می شوند:
پاکت های هوا در دندان ها ممکن است به دلیل وجود شکاف یا خللی در ساختار دندان‌ها ایجاد شوند. این شکاف‌ها معمولاً در نزدیکی لبه‌های دندان‌ها و یا در نقاط اتصال دو سطح دندانی مشاهده می‌شوند. در ادامه، دو مکانیسم اصلی برای ایجاد پاکت های هوا در دندان ها را توضیح می‌دهیم:
- نقص ساختاری: در برخی افراد به دلیل نقص ساختاری، مثلاً شکاف بین دندان‌ها که به عنوان فاصله بین دو دندان در نظر گرفته می‌شود، پاکت های هوا ایجاد می‌شود. این نقص ساختاری می‌تواند از طریق عوامل مختلفی مانند بریدگی‌های دندان، ترمیمات ناقص یا عدم تطابق در اتصال دو دندان به وجود آید.
- ایجاد در نتیجه عمل درمانی: در برخی موارد پاکت های هوا ممکن است در دندان ها به علت انجام عمل جراحی ایجاد شوند. مثلاً در هنگام انجام پروسه پر کردن دندان (ترمیم)، اگر ترمیم ارتباط کاملی با سطح دندان نداشته باشد پاکت های هوا می‌تواند شکل بگیرد. این می‌تواند در مواردی که ترمیمات ناقص یا متداول صورت گیرد، رخ دهد.
در کل پاکت های هوا در دندان ها ممکن است به صورت طبیعی و یا ناشی از عوامل نقص ساختاری یا درمانی ایجاد شوند. اگر این پاکت ها مشکلی برای شما ایجاد می‌کنند، بهتر است به یک دندانپزشک مراجعه کنید تا وضعیت را بررسی کند و در صورت لزوم توصیه های درمانی مناسب را ارائه دهد.
چه افرادی بیشتر در معرض بارودنتالژیا قرار دارند:
بارودنتالژیا ممکن است برای هر فردی رخ دهد، اما برخی افراد که مکرر تحت تغییر فشار ناگهانی هوا هستند مانند خلبانان، خدمه پرواز، کارمندان اتاق فشار پزشکی، کوهنوردان و غواصان بیشتر در معرض این شرایط قرار دارند. با توجه به گزارش های موجود در غواصی تا عمق 10 تا 25متر و ارتفاع 600 تا 1500 متری بارودنتالژیا رخ می دهد.
غواصی و تاثیرش بر درد دندان:
غواصی می‌تواند تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر دندان‌ها و آئرودنتالژیا داشته باشد. هنگام غواصی، فشار زیادی به دندان‌ها و بافت‌های اطراف آنها وارد می‌شود. این تغییر فشار می‌تواند در مواردی که دندان‌ها دچار حساسیت هستند، درد و بارودنتالژیا را تشدید کند. همچنین هنگام غواصی، دندان‌ها با تغییر دما مواجه می‌شوند. تماس با آب سرد در زیر آب یخبندان می‌تواند باعث ایجاد حساسیت و درد در دندان‌ها شود.
در غواصی، میزان اکسیژن در آب کاهش می‌یابد و ممکن است منجر به هیپراکسیا (محدودیت اکسیژن در بافت‌ها) در بافت‌های دندانی شود. استفاده از آب شور در غواصی می‌تواند تأثیرات غیرمطلوبی بر دندان‌ها داشته باشد. آب شور ممکن است باعث خشکی دهان شود و به علت کاهش طبیعی ترشح ترانهالیوم می‌تواند به آئرودنتالژیا منجر شود. در غواصی، ممکن است دندان‌ها با اشیاء سخت یا سطح‌های سخت در تماس باشند که باعث آسیب و درد دندانی شوند.
پرواز و تاثیرش بر درد دندان:
پرواز نیز ممکن است تأثیراتی بر دندان‌ها و آئرودنتالژیا داشته باشد. هنگام پرواز، فشار هوا در ارتفاع بالا تغییر می‌کند. این تغییر فشار می‌تواند در مواردی که دندان‌ها دچار حساسیت هستند، درد و آئرودنتالژیا را تشدید کند. به عنوان مثال، هنگام بلند شدن و فرود زمین هواپیما، فشار هوا تغییر می‌کند که ممکن است باعث درد دندانی شود. همچنین در پروازهای بلند، رطوبت هوا کاهش می‌یابد و ممکن است باعث خشکی دهان شود. خشکی دهان می‌تواند منجر به ایجاد حساسیت دندانی و بارودنتالژیا شود.
در پروازهای بلند، دما نیز ممکن است تغییر کند. ممکن است با تماس دندان با هوای سرد در پنجره یا تماس با نوشیدنی‌های سرد در هواپیما، حساسیت دندانی و درد ایجاد شود. برخی افراد ممکن است در پرواز با استرس و اضطراب روبرو شوند. استرس و اضطراب می‌توانند باعث فشار روانی و کشیدگی در دندان‌ها شوند، که ممکن است به درد منجر شود.
انواع بارودنتالژیا:
-
باروترمای دندانی:
باروترمای دندانی (Barodontalgia) یا معروف به «دندان درد هوا» به درد دندانی اشاره دارد که به علت تغییرات فشار هوا در محیط‌های مختلف، مانند پروازهای بلند، غواصی یا صعود به ارتفاعات بالا، رخ می‌دهد. این درد ممکن است در دندان‌های دارای مشکلات قبلی مانند ترمیم‌های نامناسب، عفونت دندانی، ترک‌های میکروسکوپیک در دندان، عفونت لثه و آبسه لثه بیشتر احساس شود.
تغییرات فشار هوا در این موارد ممکن است باعث تغییر حجم گازهای درون بافت‌های دندانی شده و ایجاد فشار بر روی عصب‌ها و بافت‌های اطراف دندان شود. این فشار ممکن است باعث ایجاد درد، حساسیت و آئرودنتالژیا در دندان‌ها شود.
علل دیگری مانند وجود تراکم بین لایه‌های ایمپرسیون (پروتکل های لایه‌بندی روی سطح دندان)، وجود ترمیم‌های نامناسب، نقص در کاشت دندان یا وجود عفونت می‌تواند نیز باروترمای دندانی را تشدید کند.
-
باروسینوزیت:
باروسینوزیت (Barosinusitis) به مشکل التهابی اشاره دارد که در نتیجه تغییر فشار هوا در داخل سینوس‌های دندان ایجاد می‌شود. سینوس‌های دندان مجموعه‌ای از فضاهای خالی و پوشیده شده توسط بافت لثه در اطراف دندان‌های بالا و پایین فک بالا هستند.
هنگامی که فشار هوا در داخل سینوس‌های دندان تغییر می‌کند، مانند هنگام بلند شدن و فرود زمین هواپیماها ممکن است باعث تحریک و التهاب درون سینوس‌ها شود. این التهاب می‌تواند منجر به علائمی شبیه به سینوزیت (التهاب سینوس‌ها) شود که در این مورد به آن باروسینوزیت گفته می‌شود.
علائم باروسینوزیت:
- درد و فشار در ناحیه دندان مرتبط با سینوس دندان
- تورم و التهاب در ناحیه دندان
- حساسیت دندان به تغییرات فشار هوا
- خروج مایعات یا خون از ناحیه دندان
مانور والسالوا:
مانور والسالوا (Valsalva maneuver) یک فرایند فیزیولوژیک است که جهت کاهش فشار داخلی انجام می شود. این مانور به نام آندرئو والسالوا، پزشک ایتالیایی قرن 17 میلادی که آن را معرفی کرد، نامگذاری شده است. در این روش از طریق سوراخ های بینی و با دهان بسته، بازدم انجام می شود. این روش جهت از بین بردن تاثیر تغییر فشار در گوش و سیسنوس ها مفید است.
با این روش فشار قفسه سینه و گوش میانی افزایش پیدا کرده و باعث تعادل فشار می شود. خلبانان و غواصان می توانند از این روش جهت برابر کردن فشار و کاهش اثرات تغییر فشار استفاده کنند. این افراد به طور متناوب با تغییرات فشار هوا و آب در محیط‌های خاصی سر و کار دارند و مانور والسالوا برای تنظیم فشار در سینوس‌ها و راههای تنفسی می‌تواند مفید باشد.
پیشگیری و درمان بارودنتالژیا:
برای حفظ سلامت دندان‌ها و جلوگیری از بروز بارودنتالژیا، مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی و تمیزی دوره‌ای دندان‌ها و لثه‌ها بسیار مهم است. دندانپزشک می‌تواند مشکلات زودهنگام را تشخیص داده و درمان مناسب را توصیه کند. همچنین مصرف غذاهای سالم و تنظیم ترکیبی از مواد مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و مواد پروتئینی به سلامت دندان‌ها و لثه‌ها کمک می‌کند. همچنین، مصرف محدود غذاهای شیرین و ترش می‌تواند ریسک بروز آئرودنتالژیا را کاهش دهد.
رعایت بهداشت دهانی منظم شامل مسواک زدن حداقل دو بار در روز به مدت دو دقیقه، استفاده از مسواک نرم و مسواک‌های الکتریکی، استفاده از نخ دندان و دهانشویه مناسب هم ریسک بروز آئرودنتالژیا را کاهش دهد. این اقدامات به کاهش تراکم پلاک و جرم، پیشگیری از التهاب لثه و بروز آئرودنتالژیا کمک می‌کنند.
بیماران جهت کاهش درد ناشی از بارودنتالژیا با توصیه دندانپزشک می توانند از ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کرده و تا زمان بهبودی از غواصی یا انجام پرواز اجتناب کنند. همچنین با توجه به عامل بروز بارودنتالژیا درمان شامل ترمیم دندان پوسیده، کشیدن دندان خراب، درمان عفونت دندان می باشد.
