آفت دهان چیست؟ علائم و روشهای درمان

آفت دهان یا زخم کانکر (Canker sore) یک نوع زخم دردناک است که به طور معمول روی زبان و لثه‌ها به وجود می‌آید. علت دقیق بروز آفت دهان هنوز مشخص نیست اما عوامل مختلفی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. مطالعات نشان می‌دهد که نقص‌هایی در سیستم ایمنی بدن می‌تواند باعث بروز آفت دهانی شود. در این مقاله راستین هسته سلامت به طور کامل راجع به آفت دهان و روشهای درمان آن صحبت کنیم. لازم به ذکر است که راستین هسته سلامت یک فروشگاه تخصصی فروش تجهیزات دندانپزشکی می باشد.

آفت دهان چیست:

آفت دهان یا ترشح دهانی (Mouth Ulcer) به طور عمومی به زخم‌های کوچک و دردناک در دهان اطلاق می‌شود. این زخم‌ها به صورت ضایعات زخمی روی بافت‌های نرم داخل دهان شکل می‌گیرند. آفت دهان می‌تواند در هر قسمتی از دهان ایجاد شود از جمله لب، لثه، زبان، داخل گوشه‌های دهان و سقف دهان.

علت ایجاد آفت دهان معمولاً مشخص نیست اما برخی از عوامل زیر می‌توانند نقشی در بروز آفت دهان داشته باشند:

• آسیب مکانیکی: برخورد با دندان‌ها و مصرف غذاها یا نوشیدنی‌های گرم و سرد می‌تواند بافت‌های دهان را آسیب برساند و ظاهر آفت دهان را ایجاد کند.
• عفونت: برخی آفت‌های دهان می‌توانند ناشی از عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی باشند. به‌عنوان مثال ویروس آفت دهانی هرپس (Herpes simplex) می‌تواند عامل ظهور آفت دهان شود.
• عوامل التهابی: برخی بیماری‌ها و عوامل التهابی مانند بیماری تقرح مزمن (Behçet’s disease)، بیماری لوپوس (Lupus) و برخی اختلالات ایمنی می‌توانند ظاهر آفت دهان را تحریک کنند.
• عوامل استرسی و اضطرابی: استرس، اضطراب و فشار روحی می‌توانند بر برخی افراد تأثیر بگذارند و باعث بروز آفت دهان شوند.

عموماً آفت دهان به طور خودبخودی در مدت یک تا دو هفته بهبود می‌یابد. با این حال در صورتی که آفت دهان به طور مکرر و طولانی‌مدت باشد یا با علائم دیگر همراه شود، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا عامل ایجاد آفت دهان را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند.

علائم آفت دهان:

1. زخم‌های کوچک: ظاهر آفت دهان معمولاً به صورت زخم‌های کوچک و بیضوی یا گرد در دهان شکل می‌گیرد. زخم‌ها می‌توانند رنگ سفید، زرد یا خاکستری داشته باشند و در لب، لثه، زبان یا سقف دهان قرار بگیرند.
2. درد و سوزش: زخم‌های آفت دهان ممکن است باعث درد، سوزش یا تحریک در منطقه اطراف آفت شوند. این درد ممکن است برای برخی افراد شدیدتر باشد و باعث مشکلات در خوردن و گفتگو شود.
3. احساس تحریک و تورم: در برخی موارد زخم‌های آفت دهان همراه با احساس تحریک یا تورم در بافت‌های اطراف آفت می‌باشد.
4. خونریزی: در صورتی که زخم آفت دهانی بزرگتر یا عمق بیشتری داشته باشد، ممکن است خونریزی رخ دهد.
5. ایجاد آفت‌های جدید: در برخی افراد آفت‌های دهانی به صورت مکرر و متعدد بروز می‌کنند و همچنین ممکن است به صورت طولانی مدت باشند.
6. علائم دیگر: در برخی موارد آفت دهان ممکن است با علائم دیگری همراه باشد از جمله تب، خستگی، تورم لثه‌ها، تغییرات در طعم و بوی دهان و تغییرات در روند خوردن غذا.

در صورت بروز آفت دهانی با علائم شدید، طولانی مدت یا مکرر توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیقی برای آفت دهان بگذارد و درمان مناسب را تجویز کند.

روش‌های درمان آفت دهان:

• مراقبت‌های خانگی:

1. اصلاح رژیم غذایی: مصرف غذاهای نرم و خنک، اجتناب از مصرف غذاهای تند، اسیدی و نمکی می‌تواند به بهبود آفت دهان کمک کند.
2. شستشو با آب و نمک: شستشوی دهان با محلول آب و نمک (نصف قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب) می‌تواند التهاب را کاهش داده و زخم‌ها را تسکین دهد.
3. استفاده از دهانشویه ضدعفونی کننده: استفاده از دهانشویه حاوی ضدعفونی‌کننده می‌تواند به کاهش التهاب و عفونت‌های مرتبط با آفت دهان کمک کند.

• داروها:

1. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها: در مواردی که آفت دهان با عفونت باکتریایی همراه است استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است لازم باشد.
2. ضدالتهاب‌ها: استفاده از محلول‌ها و ژل‌های ضدالتهابی (مانند ژل‌های حاوی کورتیکواستروئیدها) می‌تواند التهاب را کاهش داده و زخم‌ها را تسکین دهد.
3. ضدعفونی‌کننده‌ها: استفاده از داروهای ضدعفونی‌کننده (مانند ضدعفونی‌کننده‌های موضعی حاوی کلرهگزیدین) می‌تواند عفونت‌های مرتبط با آفت دهان را کاهش دهد.

روش های پیشگیری از آفت دهان:

برای پیشگیری از آفت دهان و کاهش احتمال بروز آفت‌های دهانی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• بهداشت دهان و دندان: رعایت بهداشت دهانی منظم شامل مسواک زدن حداقل دو بار در روز و استفاده از مسواک و خمیر دندان مناسب است. همچنین مراقبت از دندان‌ها و لثه‌ها و رفع هرگونه عفونت دندانی نیز به پیشگیری از آفت دهانی کمک می‌کند.
• اجتناب از عوامل تحریک‌کننده: بهتر است از عوامل تحریک‌کننده‌ی ممکن برای دهان خود اجتناب کنید. این عوامل شامل مصرف غذاهای تند، اسیدی و نمکی، مصرف تنباکو و الکل و همچنین مصرف مواد غذایی که برای شما منجر به آفت دهانی می‌شوند، می‌باشد.
• مراقبت از سیستم ایمنی: ارتقاء سیستم ایمنی بدن می‌تواند به کاهش احتمال بروز آفت دهانی کمک کند. برای این منظور مراقبت از سلامت عمومی، مصرف غذاهای سالم و غنی از مواد مغذی و ورزش منظم مفید است.
• مدیریت استرس: استرس می‌تواند بر سیستم ایمنی و سلامت دهان تأثیر منفی بگذارد. بنابراین تلاش کنید استرس را مدیریت کنید و از روش‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق و فعالیت‌های رفلکسی استفاده کنید.
• مصرف غذاهای سالم: تغذیه بهینه با مصرف غذاهای سالم و غنی از ویتامین‌ها و مواد مغذی می‌تواند به سلامت دهان و جلوگیری از بروز آفت دهانی کمک کند. مصرف میوه‌ها، سبزیجات، ماهی، غلات کامل و محصولات لبنی برای حفظ سلامت دهان مفید است.
• مراقبت در دوره‌های خاص: در برخی موارد مانند بارداری یا دوره‌های استرس زا به مراقبت بیشتری برای جلوگیری از آفت دهانی نیاز است. در این دوره‌ها مشاوره پزشک خود را در خصوص مراقبت‌های ویژه دهانی دریافت کنید.

انواع آفت دهان:

آفت دهان می‌تواند در انواع مختلفی رخ دهد. برخی از رایج‌ترین انواع آفت دهان عبارتند از:

• آفت دهانی مینور: 

آفت دهانی مینور به عنوان آفت‌های صافته نیز معروف است. این آفت‌ها به صورت زخم‌های کوچک، سفید یا زرد رنگ در باطن دهان و لثه‌ها شکل می‌گیرند. آفت دهانی مینور تمام سنین را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما بیشتر در بزرگسالان و بین 10 تا 40 سالگی رخ می‌دهد.

علت دقیق بروز آفت دهانی مینور هنوز مشخص نیست اما فعالیت اختلال‌های ایمنی، عفونت‌های ویروسی و باکتریایی، تغییرات هورمونی و استرس  ممکن است نقشی در بروز آن داشته باشند.

علایم و نشانه‌های آفت دهانی مینور شامل موارد زیر می‌شوند:

• زخم‌های کوچک، صاف و شفاف در باطن دهان و لثه‌ها
• زخم‌های سفید یا زرد رنگ با حاشیه قرمز
• درد و تورم محدود در محل آفت‌ها
• احساس سوزش یا تحریک در منطقه آفت‌ها
  علائم آفت دهانی مینور معمولاً بعد از 7 تا 10 روز بهبود می‌یابند و زخم‌ها بدون ایجاد عارضه دائمی به طور طبیعی بهبود پیدا می‌کنند .

برای درمان آفت دهانی مینور می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده دهانی مانند آب آبنیتریل 
• استفاده از آب گرم و نمک
• استفاده از مسواک نرم
• استفاده از آب بندانتوئین بر روی زخم‌ها برای تسکین درد و التیام سریع‌تر

• آفت دهانی ماژور:

آفت دهانی ماژور (Major Aphthous Ulcers) یک نوع آفت دهانی است که به طور عمده با زخم‌های بزرگ و عمیق در باطن دهان و لثه‌ها همراه است. این آفت‌ها به طور معمول در قطر بیشتر از 1 سانتیمتر و حداقل به مدت 6 هفته وجود دارند. آفت دهانی ماژور نسبت به آفت دهانی مینور کمتر شایع است ولی شدت درد و تأثیر آن بر روی کیفیت زندگی بیشتر است.

علائم و نشانه‌های آفت دهانی ماژور عبارتند از:

• زخم‌های بزرگ، عمیق و دردناک در باطن دهان و لثه‌ها
• زخم‌های قرمز یا خاکستری با لبه‌های قرمز
• درد شدید در مناطق مبتلا
• عدم توانایی در خوردن و نوشیدن به طور طبیعی
• احساس ناراحتی و تهی شدن از انرژی
  آفت‌های ماژور ممکن است به طور تدریجی بهبود یابند اما ممکن است تا چند هفته یا حتی ماه‌ها طول بکشد تا کاملاً بهبود یابند. در صورت بروز آفت‌های ماژور مکرر و شدید بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را برای شما تعیین کنند. در برخی موارد ممکن است لازم باشد داروهای ضد التهاب و مسکن مورد استفاده قرار بگیرند یا درمان‌های دیگری اعمال شود تا علائم آفت دهانی ماژور کاهش یابد.

• آفت دهان هرپتی:

آفت دهانی هرپتی یا آفت شبه تبخال نوعی عفونت ویروسی است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شود. این عفونت به صورت زخم‌های دردناک و آفت‌ها در مناطق دهان و لبها شناخته می‌شود.

علت اصلی ابتلا به آفت دهانی هرپتی، انتقال ویروس از فرد به فرد است. معمولاً انتقال ویروس هرپس سیمپلکس نوع 1 از طریق تماس مستقیم با آفت یا خروجی‌های بدنی آلوده مثل بینی، آب دهان، ترشحات و استفاده مشترک از وسایلی نظیر قاشق انجام می‌شود. عواملی مانند استرس، ضعف سیستم ایمنی و عفونت‌های تنفسی نیز می‌توانند عامل فعال شدن ویروس و ظهور آفت دهانی هرپتی باشند.

علائم و نشانه‌های آفت دهانی هرپتی عبارتند از:

• ظهور زخم‌های دردناک و آفت‌ها در مناطق دهان و لبها
• قرمزی، تورم و التهاب در محل آفت‌ها
• سوزش و درد در مناطق مبتلا
• خارش و احساس ناراحتی در منطقه آفت‌ها
• تشدید علائم در طول استرس، ضعف سیستم ایمنی و تحت تأثیر قرار گرفتن از نور خورشید
  عفونت هرپس سیمپلکس نوع 1 به طور معمول خودبخود بهبود می‌یابد و زخم‌ها در عرض 1 تا 2 هفته به طور تدریجی بهبود می‌یابند. با این حال ویروس هرپس سیمپلکس همچنان در بدن حضور دارد و ممکن است در زمان‌هایی که سیستم ایمنی ضعیف می‌شود علائمی مانند آفت دهانی هرپتی را دوباره نشان دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم:

در بیشتر موارد آفت دهانی معمولی مانند آفت دهانی مینور می‌تواند به طور خودبخود بهبود یابد و نیاز به درمان پزشکی خاص نداشته باشد. با این حال در موارد زیر مراجعه به پزشک مورد نیاز است:

1. آفت دهانی ماژور: زخم‌های بزرگ، عمیق و دردناک در باطن دهان که به طور معمول قطر بیشتر از 1 سانتیمتر دارند و برای مدت زمان طولانی (حداقل 6 هفته) وجود دارند.
2. آفت دهانی هرپتی: زخم‌های بزرگ و دردناک در باطن دهان که ممکن است با سفت شدن لثه و تورم همراه باشند و علائم عفونتی دیگر مانند تب، لرز، خستگی و تنگی نفس نیز داشته باشید.
3. آفت دهانی مکرر: اگر آفت دهانی مکرر دارید و زخم‌ها بهبود نمی‌یابند یا شدت و تعداد آن‌ها افزایش می‌یابد بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند.
4. در صورتی که آفت دهانی با علائم عمومی شدید همراه باشد مانند تب بالا، خستگی شدید، تنگی نفس و علائم دیگر نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارید.

در نهایت اگر شما نگران هستید یا علائم و زخم‌هایتان بهبود نمی‌یابند بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید و مشکل خود را مطرح کنید. پزشک شما می‌تواند تشخیص دقیق را بر اساس نشانه‌ها، علائم و تاریخچه پزشکی شما بگذارد و در صورت لزوم برنامه درمانی مناسب را تعیین کند.

نکروز دندان چیست و علل آن