کار اصلی لثه حفاظت از ریشه دندان‌ها و نگهداری آن‌ها در مکان خود است. لثه به عنوان یک پوشش نرم و توده‌ای اطراف دندان‌ها قرار می‌گیرد و برای نگهداری دندان‌ها در جای خود و جلوگیری از جابجایی آن‌ها و همچنین جلوگیری از نفوذ میکروب‌ها و باکتری‌ها به داخل بافت‌های دیگر دهان و حفظ سلامت دهان، مهم است.
در صورتی که تحلیل لثه رخ دهد دندان ها به تدریج دچار پوسیدگی می شوند به همین دلیل می بایست دنبال راه کاری جهت توقف تحلیل لثه و عوارض بعد از آن باشیم. یکی از روش های درمانی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرد جراحی پیوند لثه است که اثر بخشی بالایی دارد.
پیوند لثه چیست:
پیوند لثه یا برایج (Gingival Graft) یک روش جراحی است که در آن با استفاده از بافت لثه از منطقه‌ای دیگری از دهان، به منطقه‌ای که لثه آن کم شده یا جدا شده است پیوند داده می‌شود. هدف از پیوند لثه افزایش ضخامت و ارتفاع لثه در منطقه‌ای است که کمبود لثه دارد، به منظور جلوگیری از روند پیشرفت بیماری‌های لثه و نگهداری دندان‌ها. این روش معمولاً برای درمان بیماری‌های لثه مانند تحلیل لثه و کمبود لثه استفاده می‌شود.
چه کسانی به پیوند لثه نیاز دارند:
بیمارانی که کمبود لثه در دندان‌های خود دارند و از آنجایی که لثه ناکافی و ضعیف است قادر به حمایت از دندان‌های خود نیستند به پیوند لثه نیاز دارند. بعضی از عللی که باعث کمبود لثه در بیماران می‌شوند عبارتند از:
- بیماری لثه: بیماری‌های لثه مانند بیماری لثه، تحلیل، و التهاب لثه می‌توانند باعث کمبود لثه شوند.
- سن: با پیر شدن، لثه ناکافی و ضعیف می‌شود و ممکن است به پیوند لثه نیاز باشد.
- برخی داروها: برخی داروها ممکن است باعث کمبود لثه شوند.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی به کمبود لثه دچار می‌شوند.
- آسیب دیدگی دندان: در برخی موارد آسیب دیدگی دندان می‌تواند باعث کمبود لثه شود.
تحلیل لثه چیست:
تحلیل لثه یا پریودنتیت (Periodontitis) یک بیماری التهابی است که باعث تخریب لثه و سایر بافت‌های پشت دندان می‌شود. این بیماری معمولاً به دلیل تجمع پلاک بر روی دندان‌ها و زیر خط لثه شروع می‌شود. پلاک یک لایه روی دندان‌ها است که از باکتری‌ها، سلول‌های مرده و مواد غذایی تشکیل شده است و اگر به مدت طولانی نادیده گرفته شود باعث تحریک لثه شده و در نهایت درمان لثه و بافت‌های دندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم تحلیل لثه شامل خونریزی لثه، تورم و قرمزی، بوی بد دهان، دندان‌های لق و ایجاد فاصله بین دندان‌ها هستند. در صورت عدم درمان تحلیل لثه می‌تواند به تخریب بافت‌های پشت دندان از جمله لیگامانت دندانی و استخوان پشت دندان بیانجامد که در نهایت می‌تواند منجر به از دست دادن دندان‌ها شود.
برای جلوگیری و درمان تحلیل لثه باید به بهداشت دهانی خود توجه کنید، دندان‌ها و لثه خود را با رعایت بهداشت دهانی منظم تمیز کنید و به دندانپزشک خود برای بررسی و درمان در صورت بروز علائم تحلیل لثه مراجعه کنید.
عوامل موثر در تحلیل لثه:
- پلاک دندان: پلاک دندان یک لایه بر روی سطح دندان‌ها است که شامل باکتری‌ها، سلول‌های مرده و مواد غذایی است. اگر پلاک به مدت طولانی بر روی دندان‌ها باقی بماند، باعث تحریک لثه شده و تحلیل لثه را شروع می‌کند.
- سابقه خانوادگی: اگر شخصی سابقه تحلیل لثه در خانواده خود دارد احتمال بروز این بیماری برای او بیشتر است.
- سیگار: دود سیگار باعث کاهش جریان خون در لثه و بافت‌های دهانی می‌شود که باعث افزایش خطر تحلیل لثه می‌شود.
- بیماری‌های دندانی: بیماری‌های دندانی مانند پوسیدگی، عفونت‌های دندانی و سایر بیماری‌ها می‌توانند باعث تحلیل لثه شوند.
- تغذیه: مصرف مواد غذایی نامناسب از جمله مواد شیرین و غذاهای چسبنده می‌تواند بر روی دندان‌ها و لثه تاثیر منفی داشته باشد و باعث تحلیل لثه شوند.
- عوامل داخلی بدن: برخی از عوامل داخلی بدن مانند تغییرات هورمونی در دوران بارداری، دوران پیش از بلوغ و دوران پس از بلوغ می‌توانند باعث تحریک لثه و تحلیل لثه شوند.
عواقب و مشکلات تحلیل لثه:
- از دست دادن دندان‌ها: در صورت عدم درمان تحلیل لثه می‌تواند به تخریب بافت‌های پشت دندان از جمله لیگامانت دندانی و استخوان پشت دندان بیانجامد که در نهایت می‌تواند منجر به از دست دادن دندان‌ها شود.
- ایجاد فاصله بین دندان‌ها: تحلیل لثه می‌تواند باعث ایجاد فاصله بین دندان‌ها شود که می‌تواند باعث سردرد، درد و سایر مشکلات دهانی شود.
- عفونت دهانی: تحلیل لثه می‌تواند باعث ایجاد عفونت‌های دهانی شود که می‌تواند به عوارض جدی مانند عفونت‌های جدی در دهان، گوش، چشم، قلب و سایر اعضای بدن منجر شود.
- بوی بد دهان: تحلیل لثه می‌تواند باعث ایجاد بوی بد دهان شود که می‌تواند باعث افزایش اضطراب شود.
- مشکلات گوارشی: برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که تحلیل لثه می‌تواند باعث مشکلات گوارشی مانند تب، سردرد، سرفه و سایر مشکلات گوارشی شود.
- تحریک دردناک: تحلیل لثه می‌تواند باعث تحریک دردناک در دهان و دندان‌ها شود که می‌تواند باعث ایجاد مشکلات روانی و اختلالات خواب شود.
در نتیجه در صورت بروز علائم تحلیل لثه بهتر است به دنبال درمان مناسب با پزشک خود باشید تا از عواقب و مشکلات جدی تحلیل لثه جلوگیری کنید.
روش‌های درمان تحلیل لثه:
- پاکسازی دندان‌ها: پاکسازی دندان‌ها و حذف پلاک اولین مرحله در درمان تحلیل لثه است. پاکسازی دندان‌ها می‌تواند توسط دندانپزشک با استفاده از ابزارهای خاصی انجام شود.
- رعایت بهداشت دهانی منظم: برای جلوگیری از بازگشت بیماری، رعایت بهداشت دهانی منظم بسیار مهم است. باید دندان‌ها را دو بار در روز با مسواک و خمیر دندان شستشو داد و به رعایت مواردی مانند مصرف غذاهای سالم، کاهش مصرف تنباکو و مصرف مواد مخدر توجه کنید.
- استفاده از آنتی‌بیوتیک: در برخی موارد داروهای آنتی‌بیوتیک می‌توانند برای کنترل باکتری‌ها و پیشگیری از تحلیل لثه مفید باشند.
- جراحی ترمیمی: در صورت بروز تخریب زیاد بافت‌های دندانی و لثه، جراحی ترمیمی می‌تواند برای بازسازی ساختار دهان و دندان‌ها مفید باشد.
- جراحی پیوند لثه: در صورت بروز تخریب شدید لثه، جراحی پیوند لثه می‌تواند برای جایگزینی بافت‌های لثه از مناطق دیگر دهان مفید باشد.
- روش‌های درمانی اضافی: روش‌های درمانی اضافی مانند لیزر درمانی، تزریق مواد پیشرفته و سایر روش‌های درمانی نوین می‌توانند در درمان تحلیل لثه مفید باشند.
راه‌های جلوگیری از تحلیل لثه:
- بهداشت دهان: رعایت بهداشت دهانی شامل نخ دندان، مصرف مسواک و مصرف خیلی کم شیرینی و نوشابه می‌تواند به کاهش خطر تحلیل لثه کمک کند.
- مراجعه به دندانپزشک: برای بررسی دندان‌ها و لثه‌های خود به دندانپزشک خود مراجعه کنید. اگر دندان‌ها و لثه‌های شما سالم باشند، می‌تواند به جلوگیری از تحلیل لثه کمک کند.
- جلوگیری از سیگار کشیدن: سیگار کشیدن می‌تواند باعث تحلیل لثه شود. بنابراین اگر شما سیگار می‌کشید بهتر است این عادت را کنار بگذارید.
- از محصولات دهان‌شویه ضد باکتری استفاده کنید: محصولات دهان‌شویه ضد باکتری می‌توانند به کاهش رشد باکتری‌های مخرب در دهان کمک کنند و از تحلیل لثه جلوگیری کنند.
- مصرف مواد غذایی سالم: مصرف مواد غذایی سالم شامل میوه، سبزیجات، غلات کامل و ماهی می‌تواند به بهبود وضعیت لثه کمک کند.
انواع پیوند لثه:
- پیوند لثه زیر دندانی (Subepithelial Connective Tissue Graft): در این روش بافت لثه از منطقه‌ای در نزدیکی دندان‌ها جدا می‌شود و به منطقه‌ای که کمبود لثه دارد پیوند داده می‌شود.
- پیوند لثه آزاد (Free Gingival Graft): در این روش بافت لثه از منطقه‌ای دورتر از منطقه پیوند مانند پشت دندان‌ها جدا شده و به منطقه‌ای که کمبود لثه دارد پیوند داده می‌شود.
- پیوند لثه ترکیبی (Composite Graft): در این روش بافت لثه و بافت غضروفی از منطقه‌ای دیگر از دهان مانند پشت دندان‌ها جدا شده و به منطقه‌ای که کمبود لثه دارد پیوند داده می‌شود.
- پیوند لثه برایج غشائی (Gingival Graft for Membrane): در این روش بافت لثه از منطقه‌ای در نزدیکی دندان‌ها جدا شده و به منطقه‌ای که کمبود لثه دارد پیوند داده می‌شود. در این روش علاوه بر بافت لثه یک غشاء نیز قرار داده می‌شود.
انتخاب نوع پیوند لثه مناسب بستگی به وضعیت بیمار و میزان کمبود لثه دارد که پزشک شما می‌تواند پس از معاینه و بررسی انتخاب کند.
مراحل انجام پیوند لثه:
- معاینه: ابتدا دندانپزشک برای بررسی کمبود لثه و بررسی وضعیت دندان‌ها قبل از جراحی معاینه انجام می دهد.
- آماده سازی: قبل از جراحی ممکن است پزشک به شما دستورالعمل‌های خاصی برای آماده سازی دهان قبل از جراحی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، دهان‌شویه‌های ضد عفونی کننده و یا قطع کردن مصرف داروهایی که باعث خونریزی می‌شوند بدهد.
- جراحی: در این مرحله پزشک با استفاده از مواد بیهوشی بافت لثه را از منطقه‌ای در نزدیکی دندان‌ها جدا می‌کند و به منطقه‌ای که کمبود لثه دارد، پیوند می‌دهد. پس از پیوند، بافت لثه جدید به مرور زمان به لثه اصلی متصل می‌شود.
- پس از جراحی: پس از جراحی شاید لثه‌های شما برای چند روز تا هفته‌ای دردناک و تورم داشته باشند. پزشک ممکن است دستورالعمل‌های خاصی برای مراقبت بعد از جراحی مانند مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، قرار دادن یخ در نزدیکی منطقه جراحی، استفاده از دهان‌شویه‌های ضد التهاب و یا محدود کردن فعالیت‌های شما برای چند روز بدهد.
عوارض پیوند لثه:
- درد: پس از جراحی پیوند لثه ممکن است درد و تورم در ناحیه جراحی رخ دهد. در صورتی که درد شدید باشد پزشک ممکن است داروهای تسکین درد تجویز کند.
- خونریزی: پس از جراحی ممکن است منطقه جراحی به مدت چند روز خونریزی کند. در صورتی که خونریزی شدید باشد باید به پزشک خود اطلاع دهید.
- التهاب: در برخی موارد ممکن است در ناحیه جراحی التهاب رخ دهد. برای کاهش التهاب ممکن است پزشک شما داروهای ضد التهاب تجویز کند.
- عفونت: در صورتی که پس از جراحی نکات بهداشتی رعایت نشود ممکن است عفونت در ناحیه جراحی رخ دهد. در صورت بروز علائم عفونت مانند درد شدید، تورم، گرمی و قرمزی در ناحیه جراحی باید به پزشک خود اطلاع دهید.
- عدم موفقیت جراحی: در برخی موارد پیوند لثه ممکن است نتیجه مطلوبی نداشته باشد و لثه جدید به درستی به لثه اصلی متصل نشود.
در صورت بروز هرگونه علائم غیرعادی پس از جراحی باید به پزشک خود اطلاع دهید. با رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک و مراقبت‌های لازم بیشتر از ۹۰٪ جراحی پیوند لثه با موفقیت انجام می‌شود و بیماران بهبود خوبی را تجربه می‌کنند.
مدت زمان بهبودی بعد از پیوند لثه:
مدت بهبودی به طور متوسط حدود یک تا دو هفته است. اما برای رسیدن به بهبودی کامل و حداکثر شدن عملکرد لثه ممکن است تا شش ماه یا بیشتر طول بکشد. برای بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض بعد از جراحی بهتر است دستورالعمل‌های پزشک را به طور دقیق رعایت کنید.
در این مدت ممکن است شما داروهای تسکین درد، ضدالتهاب و ضدعفونی کننده بخورید و مصرف دهان‌شویه‌های ضدعفونی کننده را ادامه دهید. همچنین باید از خوردن غذاهای سفت و چسبنده و قرار دادن فشار زیاد بر روی ناحیه درمانی خودداری کنید. پس از عمل جراحی پیوند لثه ممکن است پزشک برای شما ویزیت‌های مکرر برای بررسی وضعیت لثه و دندان‌ها تعیین کند.
مراقبت‌های لازم پس از انجام پیوند لثه:
- استفاده از آنتی‌بیوتیک: پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک برای کاهش خطر عفونت تجویز کند. باید بطور دقیق به دستورات پزشک خود عمل کنید.
- استفاده از آب شور: برای کاهش التهاب و تسکین درد می‌توانید با آب شوری که توسط پزشک تجویز شده است دهان خود را شستشو دهید.
- رعایت تغذیه سالم: برای بهبود سریع‌تر و بهتر بعد از جراحی مصرف غذاهای سالم و مقوی و پر از ویتامین‌ها و مواد مغذی مهم است.
- خوابیدن به صورت خم با سر بالا: برای کاهش تورم و خونریزی بهتر است در طول هفته اول بعد از جراحی با سر بالا بخوابید.
- اجتناب از کارهای سنگین: باید از فعالیت‌هایی که ممکن است باعث فشار بر لثه شوند اجتناب کنید.
- مراجعه به پزشک: برای بررسی پیشرفت جراحی و رفع هرگونه مشکل باید به موقع به دندانپزشک خود مراجعه کنید.
*راستین هسته سلامت فروشگاه تخصصی تجهیزات دندانپزشکی*