وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر چیست؟

ارتودنتیست یا دندانپزشک در مراحل کاری خود در درمان ارتودنسی از ابزارها و دستگاه های مختلفی استفاده می کند تا مشکلات دندانی و فکی مانند تنگی کام دهان، تنگی ارتفاع بین دهان و بینی و تنگی فک پایین را حل کند. یکی از این ابزارها وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر می باشد.

وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر مناسب کودکانی است که در سن رشد هستند و استخوان فک و دهان آنها تکامل نیافته است. در این مقاله قصد داریم تا درباره وسیع کننده کام و انواع آن صحبت کنیم.

وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر چیست: 

وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر (Palatal Expander) یک دستگاه ارتودنسی است که برای وسعت دادن به بخش فک بالا استفاده می‌شود. این دستگاه برای اصلاح مشکلات ارتودنسی مانند تنگی کام، عدم هم‌ترازی بین فکینها و ایجاد فضای کافی برای جا دادن دندان‌های جدید به کار می‌رود.

وسیع‌کننده کام به صورت یک دستگاه قابل تنظیم ارتودنسی طراحی شده است. این دستگاه شامل دو بالکن (بالکن‌های دندانی) است که به طرفین کام نصب می‌شوند. با اعمال فشار و تنظیم درست بر روی بالکن‌ها، وسیع‌کننده کام به تدریج قسمت عقبی از کام را وسعت داده و فضای لازم را برای قرارگیری صحیح دندان‌ها ایجاد می‌کند.

استفاده از اکسپندر به صورت مداوم در طول مدت زمان مشخصی (معمولاً چند ماه) با تنظیمات و تغییرات متناوب توسط ارتودنتیست انجام می‌شود. این فرایند باعث وسعت دادن به کام و اصلاح تنگی و هم‌ترازی نامناسب آن می‌شود.

مهم است که برای دریافت اطلاعات دقیق و مناسب در مورد استفاده از وسیع‌کننده کام، با ارتودنتیست یا دندانپزشک خود مشورت کنید زیرا نیازها و توصیه‌ها ممکن است بر اساس شرایط شما متفاوت باشند.

انواع وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر:

• اکسپندر متحرک:

اکسپندر متحرک کام (Removable Palatal Expander) یک وسیله ارتودنسی است که به صورت قابل حرکت طراحی شده است. این اکسپندرها عمدتاً برای درمان مشکلات دندانی و فکی مانند تنگی کام دهان، تنگی ارتفاع بین دهان و بینی و تنگی فک پایین استفاده می‌شوند.

اکسپندر متحرک کام معمولاً از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول، یک پلاستیک نرم و انعطاف‌پذیر است که به شکل کام دهان شخص برای ارتودنسی ساخته شده است. بخش دوم، یک سیستم سخت و قابل تنظیم است که به پلاستیک متحرک متصل می‌شود. این سیستم شامل یک یا چند پیچ و مهره است که با چرخش آن‌ها، پلاستیک متحرک و به تبع آن کام دهان فرد گسترش می‌یابد.

اکسپندر متحرک کام مزایای زیادی دارد. این اکسپندرها به شکلی طراحی شده‌اند که شخص می‌تواند آن‌ها را به راحتی خارج و وارد کند و باعث شود که بهداشت دهان و دندان بهتر حفظ شود. همچنین، به شخص امکان می‌دهد که در هنگام خوردن غذا آن را خارج کند و در هنگام استراحت آن را داخل کام دهان خود قرار دهد. به همین دلیل این نوع اکسپندر برای افرادی که به دلیل فعالیت‌های روزانه خود نمی‌توانند از اکسپندرهای ثابت استفاده کنند مناسب است.

• وسیع کننده های سریع کام هایرکس:

وسیع کننده های سریع کام هایرکس (Hyrax Rapid Palatal Expander) یا به اختصار RPE، یک نوع اکسپندر پالاتال است که برای درمان مشکلات دندانی و فکی مانند تنگی کام دهان، تنگی فک پایین و تنگی ارتفاع بین دهان و بینی استفاده می‌شود.

وسیع کننده های سریع کام هایرکس به دلیل قابلیت گسترش سریع و قابل تنظیم، معمولاً برای درمان مواردی که به قابلیت تنفس دسترسی دارند مثل تنگی کام دهان استفاده می‌شوند. این اکسپندرها با استفاده از پیچ‌ها و مهره‌های قابل تنظیم در کمتر از یک هفته توسط دندان‌پزشک یا ارتودنتیست فعال شده و به طور خودکار کام دهان را گسترش می‌دهند.

وسیع کننده های سریع کام هایرکس به دو بخش تقسیم می‌شوند: اولین بخش یک برجستگی فلزی به شکل U است که بر روی دو دندان عقل بالایی قرار می‌گیرد. دومین بخش یک سیستم پیچ و مهره است که به برجستگی فلزی متصل می‌شود. با چرخاندن پیچ‌ها، برجستگی فلزی گسترش می‌یابد و باعث گسترش کام دهان می‌شود.

وسیع کننده های سریع کام هایرکس نیازمند نگهداری دقیق هستند. برای حفظ اثربخشی این اکسپندر پس از گسترش کام دهان باید مدتی از آن در حالت گسترده قرار داده شود. همچنین شخص باید در طول مدت استفاده از وسیع کننده های سریع کام هایرکس از مصرف غذاهای سفت و سخت خودداری کرده و به مواردی مانند تمیز کردن دهان و دندان‌ها، نگهداری از اکسپندر و پیگیری درمان با دندان‌پزشک یا ارتودنتیست خود توجه کند.

• کواد هلیکس:

کواد هلیکس (Quad Helix) یک ابزار ارتودنتیک است که برای تنظیم موقعیت دندان‌های بالا به کار می‌رود. این ابزار شامل چهار پایه است که به بخش‌های مختلف دندان‌های بالایی اتصال داده می‌شود. هدف اصلی استفاده از کواد هلیکس تنظیم عرض قوس دندانی بالا برای جلوگیری از فشار بیش از حد در دندان‌ها و ایجاد فضا برای تنظیم دندان‌های پایین است.

برخی از مزایای استفاده از کواد هلیکس عبارتند از:

1. اصلاح موقعیت دندان‌ها: استفاده از کواد هلیکس به دندان‌پزشک اجازه می‌دهد تا موقعیت دندان‌های بالا را تنظیم کند و آنها را در جای خود قرار دهد.
2. کاهش نیاز به استفاده از دستگاه‌های دیگر: استفاده از کواد هلیکس ممکن است به معنای کاهش نیاز به استفاده از دستگاه‌های دیگر ارتودنتیک باشد.
3. سرعت درمان: استفاده از کواد هلیکس باعث می شود که درمان سریعتر انجام شود.
4. راحتی در استفاده و قابلیت تنظیم: کواد هلیکس به راحتی قابل نصب و تنظیم است و بیشتر بیماران از آن راضی هستند.

به عنوان یک ابزار ارتودنتیک، کواد هلیکس به دندان‌پزشک اجازه می‌دهد تا موقعیت دندان‌های بالا را بهبود بخشد و باعث بهبود کیفیت زندگی بیمار شود. با این حال برای استفاده موثر از کواد هلیکس باید به دقت دستورالعمل دندان‌پزشک را دنبال کرد و به طور دوره‌ای به دندان‌پزشک مراجعه کرد تا وضعیت پیشرفت درمان بررسی شود.

• وسیع کننده کام هاس:

وسیع کننده کام هاس (Haas Expander) شامل دو پیچ است که به دو دندان مختلف از بخش‌های مختلف دندان‌های بالایی اتصال داده می‌شود. هدف اصلی استفاده از وسیع کننده کام هاس تنظیم عرض قوس دندانی بالا برای جلوگیری از فشار بیش از حد در دندان‌ها و ایجاد فضا برای تنظیم دندان‌های پایین است.

نحوه تنظیم وسیع کننده کام یا اکسپندر:

نحوه تنظیم وسیع کننده کام یا اکسپندر بستگی به نوع وسیع کننده کام و دستورالعمل دندان‌پزشک دارد. با این حال مراحل عمومی برای تنظیم وسیع کننده کام به شرح زیر است:

1. نصب وسیع کننده کام: ابتدا دندان‌پزشک وسیع کننده کام را نصب می‌کند. وسیع کننده کام ممکن است به دندان‌ها متصل شود یا به بخش‌های دیگر دهان مثل فک بالا.
2. تنظیم پیچ‌های وسیع کننده: پس از نصب وسیع کننده کام، دندان‌پزشک پیچ‌های وسیع کننده را تنظیم می‌کند. برای تنظیم پیچ‌ها، دندان‌پزشک می‌تواند از یک ابزار خاص به نام کی (key) استفاده کند که با چرخاندن آن به یک جهت پیچ‌ها باز می‌شوند و با چرخاندن آن به جهت دیگر پیچ‌ها بسته می‌شوند.
3. تنظیم فاصله بین دندان‌ها: پس از تنظیم پیچ‌ها فاصله بین دندان‌ها باید توسط دندان‌پزشک بررسی شود. برای این منظور دندان‌پزشک ممکن است از ابزارهایی مانند کالیپر استفاده کند تا فاصله بین دندان‌ها را اندازه بگیرد.
4. تنظیم ماهیچه‌ها: با توجه به نوع وسیع کننده کام، دندان‌پزشک ممکن است نیاز به تنظیم ماهیچه‌های دستگاه داشته باشد تا وسیع کننده کام به درستی کار کند. تنظیم ماهیچه‌ها ممکن است شامل تعویض یا تغییر ماهیچه‌های موجود باشد.
5. بررسی دوره‌ای: برای اطمینان از اینکه وسیع کننده کام به درستی کار می‌کند و دندان‌ها به درستی تنظیم می‌شوند باید به طور دوره‌ای به دندان‌پزشک مراجعه کرد تا وضعیت پیشرفت درمان بررسی شود.

لازم به ذکر است که تنظیم وسیع کننده کام یک فرایند پیچیده است و برای انجام آن نیاز به تخصص و تجربه دندان‌پزشک دارید. بنابراین برای تنظیم وسیع کننده کام بهتر است به دندان‌پزشک مراجعه کرده و دستورالعمل‌هایی را که برای شمامناسب است از او بخواهید.

تمیز کردن وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر:

تمیز کردن وسیع کننده کام (Palatal Expander) بسیار مهم است زیرا اگر تمیز نشود باعث ایجاد مشکلات دهانی مانند عفونت‌های باکتریایی می‌شود. برای تمیز کردن وسیع کننده کام می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

استفاده از مسواک و خمیر دندان: می‌توانید با استفاده از مسواک و خمیر دندان به دقت و با حرکات نرم و کند، وسیع کننده کام را تمیز کنید.

استفاده از ابزار تمیز کننده: برای تمیز کردن وسیع کننده کام می‌توانید از ابزار تمیز کننده مخصوص وسیع کننده کام استفاده کنید که در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های ارتودنسی موجود است. این ابزار دارای شانه‌هایی است که می‌تواند بین پیچ‌ها و مهره‌های وسیع کننده کام جا بیفتد و با حرکات کند و ملایم آن را تمیز کند.

استفاده از دهانشویه: می‌توانید با استفاده از دهانشویه وسیع کننده کام را تمیز کنید. برای این کار باید دهانشویه را در دهان خود جمع کرده و با حرکات نرم و کند، آن را از بین پیچ‌ها و مهره‌های وسیع کننده کام جاری کنید.

در هر صورت برای تمیز کردن وسیع کننده کام باید ملایم و با دقت عمل کنید و به خوبی پیش از هر کاری، دستورالعمل را از دندان‌پزشک یا ارتودنتیست خود دریافت کنید.

معایب وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر:

• ناراحتی و درد: استفاده از وسیع کننده کام ممکن است باعث ناراحتی و درد در دهان شود به ویژه در روز‌های ابتدایی پس از نصب افزایش فشار در دهان می‌تواند باعث ایجاد این ناراحتی شود.
• مشکلات خوردن: استفاده از وسیع کننده کام ممکن است باعث مشکلاتی در خوردن غذا شود به خصوص در روز‌های ابتدایی پس از نصب ممکن است دشواری در خوردن مواد سفت و سخت وجود داشته باشد.
• مشکلات گفتاری: استفاده از این ابزار ممکن است باعث مشکلاتی در گفتار شود مانند تلفظ بعضی از صداهای دشوار.
• مراجعه به دندان‌پزشک: برای اینکه درمان به خوبی انجام شود باید به طور دوره ای به دندان‌پزشک مراجعه کرد و وسیع کننده کام را بررسی و تنظیم کرد.
• نیاز به مراقبت: استفاده از وسیع کننده کام نیاز به مراقبت دارد. باید به دقت و با رعایت دستورالعمل دندان‌پزشک وسیع کننده کام را تمیز کرد و از مصرف غذاهای سفت و سخت خودداری کرد.
• هزینه: هزینه وسیع کننده کام نیز باید مد نظر قرار گیرد. هزینه وسیع کننده کام ممکن است بالا باشد و بعضی از بیماران ممکن است نتوانند هزینه را تحمل کنند.

با این حال این معایب برای بسیاری از بیماران موقتی هستند و پس از اتمام درمان مزایای بیشتری از جمله بهبود تنفس، خواب، گفتار، کیفیت زندگی و بهبود عملکرد و رشد فک‌ها را به دنبال دارد.

کاربرد وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر:

وسیع کننده کام یا اکسپندر در مواردی که فضای کافی برای دندان‌ها در دهان وجود ندارد، به کار می‌رود. برخی از شرایطی که نیاز به وسیع کننده کام دارند عبارتند از:

• تراکم بالای دندان‌ها: در برخی از موارد دندان‌ها به شدت به هم فشرده شده‌اند و در نتیجه فضای کافی برای آنها وجود ندارد.
• دندان‌های بهم ریخته: در برخی موارد دندان‌ها به شکل نامناسبی در دهان قرار گرفته‌اند و نیاز به تنظیم موقعیت آنها با استفاده از وسیع کننده کام وجود دارد.
• درمان بیماری‌های فک و دندان: درمان برخی از بیماری‌های فک و دندان ممکن است نیازمند استفاده از وسیع کننده کام باشد. برخی از بیماری‌هایی که نیاز به وسیع کننده کام دارند شامل بیماری‌هایی مانند کراس بایت، اشکال فک و عرض غیرمتناسب فک می‌شوند.
• تنظیم موقعیت دندان‌های مصنوعی: در برخی موارد پس از نصب دندان‌های مصنوعی نیاز به تنظیم موقعیت آنها با استفاده از وسیع کننده کام وجود دارد.
• تصحیح مشکلات تنفسی: در برخی از موارد وسیع کننده کام برای تصحیح مشکلات تنفسی مانند انسداد نازل درمانی به کار می‌رود.

با این حال نیاز به وسیع کننده کام باید توسط یک دندان‌پزشک تشخیص داده شود. دندان‌پزشک با بررسی موقعیت دندان‌ها و فک‌ها و انجام آزمایش‌های پیشرفته می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا نیاز به استفاده از وسیع کننده کام وجود دارد یا نه.

بهترین سن برای استفاده از پالاتال اکسپندر:

بهترین سن برای استفاده از وسیع کننده کام یا اکسپندر زمانی است که کودک در حال رشد بوده و هنوز به بلوغ نرسیده و استخوان فک بطور کامل شکل نگرفته است. باید در نظر بگیرید که هر چه دیرتر برای درمان اقدام کنید تاثیر درمان کمتر می شود. 

در کودکان وسیع کننده کام تقریباً به مدت 2 تا 3 ماه فک را به اندازه موردنظر باز می کند و به مدت 4 تا 6 ماه دیگر نیز در جای خود باقی می ماند تا دندان ها در موقعیت خود ثابت بمانند.

در افراد مسن به دلیل شکل گیری کامل فک مدت درمان یک سال و یا بیشتر طول می کشد و حتی این امکان وجود دارد که درمان بوسیله این ابزار جوابگو نباشد و باید از درمان های دیگر استفاده شود.

در نهایت بهترین سن جهت استفاده از وسیع کننده کام یا پالاتال اکسپندر بین 12 تا 14 سال می باشد.

جایگزین‌ برای وسیع کننده کام:

برای برخی از مشکلات دندانی و فکی ممکن است نیاز به استفاده از وسیع کننده کام باشد. با این حال در برخی موارد ممکن است از جایگزین‌هایی برای وسیع کننده کام استفاده شود:

• بریس ارتودنسی:

برای برخی مشکلات دندانی مانند فشردگی دندان‌ها و اصلاح کراس بایت می‌توان از بریس ارتودنسی استفاده کرد. این براکت‌ها در دهان نیمه‌شفاف هستند و به دندان‌ها چسبانده می‌شوند. با استفاده از این براکت‌ها فضای بین دندان‌ها و فک‌ها تغییر کرده و مشکلات دندانی تصحیح می‌شود.

• کشیدن دندان:

در برخی مواقع به دلیل فشردگی دندان ها نیاز است که دندان یا دندان هایی را از دهان برداریم. همچنین خارج کردن دندان های نهفته یا نیمه نهفته و یا دندان هایی که برای بیرون آمدن فضایی ندارند می تواند مدت زمان ارتودنسی را کاهش دهد. 

• عمل جراحی فک:

یکی از روش های وسیع شدن کام عمل جراحی فک می باشد که طی این عمل فاصله ای بین 2 استخوان شکل دهنده کام ایجاد می شود تا باعث تحریک استخوان سازی شود. بعد از مدتی بافت استخوانی تولید می شود و لبه استخوان ها بهم جوش می خورند و باعث وسیع شدن کام می گردند. این عمل در افرادی که رشد استخوان را به پایان رسانده اند انجام می گردد.

فرم‌دهی با استفاده از ماسک‌های فکی:

 برای تصحیح مشکلات مربوط به فک مانند برجستگی یا فشردگی فک پایین می‌توان از ماسک‌های فکی استفاده کرد. این ماسک‌ها به قسمت بالایی فک چسبانده می‌شوند و با اعمال فشار، فضای بین دندان‌ها و فک‌ها افزایش می‌یابد و مشکلات فکی تصحیح می‌شود.

دیاستم یا فاصله بین دندان ها چیست