اکلوژن (Occlusion) به معنای تماس و تطابق بین دندان‌ها و فک‌ها است. به‌طور کلی اکلوژن بیانگر تماس دندان‌ها و فک‌ها در هنگام بسته شدن دهان است و به وضعیتی اطلاق می‌شود که دندان‌ها به شکل صحیحی در فک قرار گرفته‌اند و به همدیگر متصل شده‌اند.
تعادل اکلوژنی به معنای تطابق دندان‌ها و فک‌ها در هنگام بسته شدن دهان می‌باشد. هنگامی که اکلوژن درستی وجود دارد نیرو و فشار بر اساس مقداری متناسب بین دندان‌ها و فک‌ها توزیع می‌شود. درواقع اکلوژن درست می‌تواند به حفظ سلامت دندان‌ها و فک‌ها و کیفیت خوب در جویدن غذا کمک کند.
اما در صورتی که اکلوژن نامناسبی وجود داشته باشد ممکن است مشکلاتی مانند مال اکلوژن Malocclusion و درد دندان و فک ایجاد شود. این مشکلات می‌توانند با دستگاه‌های ارتودنسی و درمان‌های دیگری که به منظور بهبود تطابق دندان‌ها و فک‌ها هستند، درمان شوند.
مال اکلوژن چیست:
مال اکلوژن (Malocclusion) به معنی عدم قرارگیری صحیح دندان‌ها در دهان است. در واقع اگر دندان‌ها به درستی در دهان قرار نگیرند و اکلوژن نامناسبی داشته باشند به عنوان مال اکلوژن شناخته می‌شوند. مال اکلوژن ممکن است به شکل‌های مختلفی از جمله برجستگی دندان‌ها، تراکم دندان‌ها، وجود فاصله بین دندان‌ها و یا تغییرات دیگر در ترکیب دندانی ایجاد شود.
این شرایط باعث می‌شوند که فشارهای دندانی نامناسبی در دهان ایجاد شود و باعث عوارضی مانند درد دندان‌ها، سایش و سایر مشکلات دهانی شود. لذا تشخیص و درمان مال اکلوژن بسیار مهم است تا به حفظ سلامت دهان و دندان‌ها کمک شود.
روشهای تشخیص مال اکلوژن:
تشخیص مال اکلوژن باید توسط یک دندانپزشک صورت گیرد. در این راستا دندانپزشک با بررسی دقیق دندان‌ها، فک و صورت بیمار و انجام تست‌های مختلفی مانند بررسی عملکرد پوستهای بینی، بررسی تغییرات جمجمه و بررسی رابطه بین فک و دندان‌ها، مال اکلوژن را تشخیص می‌دهد.
همچنین برای تشخیص مال اکلوژن از ابزارهایی مانند رادیوگرافی و اسکن سه بعدی دهان استفاده می‌شود. این ابزارها به دندانپزشک کمک می‌کنند تا به شکل دقیقی مال اکلوژن را تشخیص دهند و برای بیماران مورد درمان قرار دهند.
در نهایت برای تشخیص مال اکلوژن دندانپزشک ممکن است برای تعیین نوع و شدت آن از آزمون‌هایی مانند آزمون دماغی، آزمون بیتینگ و آزمون ارگونومیک استفاده کند.
انواع مال اکلوژن:
-
مال اکلوژن کلاس1 (Malocclusion Class I):
در این نوع دندان‌های بالا و پایین به درستی قرار گرفته اند اما فرم و اندازه آن‌ها ممکن است متفاوت باشد. به عبارت دیگر فک‌ها به هم می‌خورند اما دندان‌ها به صورت نامناسبی درون فک‌ها قرار می‌گیرند.
-
مال اکلوژن کلاس2 (Malocclusion Class II):
در این نوع فک بالا نسبت به فک پایین برجسته است که باعث می‌شود دندان‌های بالا به قدر کافی جلوتر از دندان‌های پایین قرار گیرند.
-
مال اکلوژن کلاس3 (Malocclusion Class III):
در این نوع، فک پایین نسبت به فک بالا برجسته است که باعث می‌شود دندان‌های پایین به قدر کافی جلوتر از دندان‌های بالا قرار گیرند.
-
اپن بایت (Open bite):
در این نوع، دندان‌های بالا و پایین به طور کامل با هم تماس نمی‌گیرند به عبارت دیگر فاصله بین دندان‌های بالا و پایین وجود دارد. درمان اپن بایت بستگی به شدت و نوع آن دارد. در برخی موارد استفاده از هدگیر، clear aligners، کاپ عمودی برای چانه، غلتک، bite blocks، الاستیک، روکش و جراحی می باشد.
اپن بایت به چهار نوع تقسیم می شود:
اپن بایت قدامی (Anterior Open Bite): در این نوع دندان‌های بالا و پایینی در قسمت جلوی دهان برخورد نمی‌کنند و فاصله‌ی بین آن‌ها باز می‌ماند. در این مشکل دندان‌های جلویی بالا و پایینی به جای به هم رسیدن، از هم فاصله دارند که می‌تواند باعث مشکلات خوردن، گفتار و نمایشی شدن دندان‌ها شود.
علل ناهنجاری فکی اپن بایت قدامی ممکن است شامل ارثی بودن، عادات بد در خوردن و توأم بودن با بعضی بیماری‌های فرایندی باشد.
اپن بایت خلفی (Posterior Open Bite): در این نوع دندان‌های بالایی و پایینی در قسمت عقب دهان برخورد نمی‌کنند و فاصله‌ای بین آن‌ها ایجاد می‌شود. در این مشکل، دندان‌های عقبی بالا و پایینی به جای به هم رسیدن، از هم فاصله دارند که می‌تواند باعث مشکلات خوردن، گفتار، و در بعضی موارد درد ناشی از فشار بر روی دندان‌های جلویی شود.
علل ناهنجاری فکی اپن بایت خلفی ممکن است شامل ارثی بودن، عادات بد در خوردن، توأم بودن با بعضی بیماری‌های فرایندی، بلعیدن و شیوه خواب غلط باشد.
اپن بایت دندانی (Dental Open Bite): در این نوع دندان‌های بالا و پایینی در یک یا چند نقطه برخورد نمی‌کنند و فاصله‌ای بین آن‌ها ایجاد می‌شود. در این مشکل معمولاً دندان‌های جلویی بالا و پایینی به جای به هم رسیدن، از هم فاصله دارند اما ممکن است در برخی موارد دندان‌های دیگر نیز درگیر باشند.
علل ناهنجاری فکی اپن بایت دندانی ممکن است شامل عادات بد در خوردن، ارثی بودن، توأم بودن با بعضی بیماری‌های فرایندی و گاهی اوقات نیز ممکن است برای تعویض دندان‌های قدیمی، دندان‌های جدید در جایی نادرست قرار بگیرند.
اپن بایت اسکلتی (Skeletal Open Bite): در این نوع فاصله‌ای بین دندان‌های بالا و پایینی در منطقه جلویی دهان وجود دارد و این فاصله به دلیل ناهنجاری در ساختار اسکلتی فک‌ها (بطن بینی، فک بالا و فک پایین) ایجاد شده است.
علل ناهنجاری فکی اپن بایت اسکلتی ممکن است شامل ارثی بودن، عوامل محیطی مانند شیوع خم‌شدگی بدن، نوع شکل سر و صورت، خلقیات جنسیتی و بعضی بیماری‌های اسکلتی باشد.
-
کراس بایت (Crossbite):
در این نوع یک یا چند دندان پایین، بیشتر از دندان‌های بالا قرار گرفته‌اند که باعث می‌شود برخی از دندان‌ها به داخل دهان فرو بروند و برخی دیگر به خارج از دهان بیرون آیند. درمان کراس بایت بستگی به شدت و نوع آن دارد. در برخی موارد استفاده از الاینرهای شفاف، بریس های ارتودنسی، اکسپندر یا وسیع کننده کام، هدگیر ریورس پول و جراحی توسط پزشک توصیه می شود.
کراس بایت به سه نوع تقسیم می شود:
- کراس بایت خلفی (Crossbite): در این نوع دندان‌های بالا به جای برخورد با دندان‌های پایین، درون آن قرار می‌گیرند. یعنی دندان‌های بالایی به دندان‌های پایینی برخورد نمی‌کنند و در عوض درون آن‌ها قرار می‌گیرند. این مشکل می‌تواند باعث درد، مشکلات خوردن و گفتار و حتی سایر مشکلات سلامتی دهان و دندان شود.
درمان کراس بایت خلفی بستگی به شدت و نوع آن دارد. در برخی موارد اصلاح کراس بایت می‌تواند با استفاده از روشهای ارتودنسی صورت گیرد. در برخی موارد دیگر جراحی ممکن است لازم باشد تا ساختار جمجمه و دندان‌هایی که مشکل را ایجاد می‌کنند تغییر داده شوند. به همین دلیل بهتر است با متخصص ارتودنسی مشورت کنید تا روش درمانی مناسب برای شما تعیین شود.
- کراس بایت قدامی (Anterior Crossbite): در این نوع دندان‌های بالا به جای برخورد با دندان‌های پایین، درون آن قرار می‌گیرند. در این مشکل، دندان‌های بالایی کوچکتر و یا دندان‌های پایینی بزرگتر از حجم معمول خود هستند. علل کراس بایت قدامی می‌تواند ارثی، تغییر شکل فک‌ها، نابجایی دندان‌ها و یا عوارضی از بیماری‌های دهان و دندان باشد.
- کراس بایت گونه‌ای (Lateral Crossbite): در این نوع دندان‌های بالا و پایین به جای برخورد با هم، درون یا خارج از هم قرار می‌گیرند و به طرف گونه متمایل می شوند. با داشتن کراس بایت گونه‌ای، دندان‌های بالا و پایینی هم‌زمان برای برخورد و جویدن غذا به کار نمی‌روند که می‌تواند باعث مشکلات خوردن و گفتاری شود. علل کراس بایت گونه‌ای می‌تواند از جمله تغییر شکل فک‌ها، نابجایی دندان‌ها، بیماری‌های دهان و دندان و یا ارثی باشد.
روشهای جلوگیری از مال اکلوژن (Malocclusion):
- حفظ بهداشت دهان:
مهمترین اقدامات شامل مسواک زدن دو بار در روز، استفاده از نخ دندان، استفاده از دهانشویه و مراجعه به دندانپزشک برای بررسی و درمان تمامی مشکلات دهانی است. - استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی:
در صورتی که Malocclusion به دلیل نامناسب بودن ترکیب دندانی ایجاد شده باشد استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی مانند براکت، سیم و دستگاه‌های شفاف می‌تواند برای جبران این نوع مشکلات مفید باشد. - مراجعه به دندانپزشک به طور منظم:
مراجعه به دندانپزشک به طور منظم برای بررسی و درمان مشکلات دهان و دندان می‌تواند به جلوگیری از Malocclusion کمک کند. - کودکان:
بهتر است از سن 3 سالگی به بعد از مکیدن پستانک، شیشه شیر و انگشت شست جلوگیری شود.
به علاوه برای جلوگیری از Malocclusion بهتر است از زایمان به صورت طبیعی به جای سزارین استفاده کرد چون در زایمان به صورت طبیعی، فشار بر دهان و فک کمتر است و این موضوع می‌تواند در جلوگیری از Malocclusion مفید باشد.
روشهای درمان مال اکلوژن (Malocclusion):
- ارتودنسی دندان: ارتودنسی روشی است که در آن دندان‌ها با استفاده از براکت‌ها به یکدیگر وصل می‌شوند و با بکارگیری سیم هایی که به براکت‌ها متصل می‌شوند، فشاری به دندان‌ها وارد می‌شود تا آن‌ها به موقعیت صحیح خود بازگردند.
- مفصل‌درمانی: در برخی از موارد، Malocclusion ناشی از مشکلاتی در مفصل فک است. برای درمان این نوع مال اکلوژن می‌توان از مفصل‌درمانی استفاده کرد که شامل تمرینات و تزریقات می‌شود تا مفصل فک به موقعیت صحیح خود بازگردد.
- جراحی: در برخی موارد مال اکلوژن به حدی شدید است که نیاز به جراحی دارد تا فک‌ها و دندان‌ها به موقعیت صحیح خود بازگردند.
علائم مال اکلوژن Malocclusion:
- سختی در جویدن غذا: اگر دندان‌ها به طور صحیح به یکدیگر نمی‌خورند، ممکن است در هنگام جویدن غذا سختی و دشواری حس کنید.
- درد فک: مال اکلوژن Malocclusion می‌تواند باعث درد فک شود که ممکن است در ناحیه گردن و شانه‌ها هم احساس شود.
- سختی در تمیز کردن دندان‌ها: اگر دندان‌ها به طور صحیح به یکدیگر نمی‌خورند، می‌تواند باعث سختی در تمیز کردن دندان‌ها شود.
- ناهنجاری صداهای گفتاری: Malocclusion می‌تواند باعث ناهنجاری در صدای گفتاری شما شود.
- ظاهر نامناسب: اگر دندان‌ها به طور صحیح به یکدیگر نمی‌خورند، ممکن است ظاهر دهان شما نامناسب به نظر برسد.
- بلعیدن دشوار: در برخی موارد Malocclusion می‌تواند باعث دشواری در بلعیدن شود.
- خستگی و درد در مفاصل فک: بعضی اوقات Malocclusion می‌تواند باعث خستگی و درد در مفاصل فک شود.
آیا مال اکلوژن باعث درد دندان می شود:
بله مال اکلوژن می‌تواند باعث درد دندان شود. مال اکلوژن به معنای عدم تطابق درست بین دندان‌ها و فک‌ها است که به عنوان یک مشکل ارتودنسی شناخته می‌شود. در صورتی که دندان‌ها به‌درستی در فک قرار نگیرند، ممکن است فشار و نیروی اضافی بر روی دندان‌ها و فک‌ها ایجاد شود که می‌تواند باعث درد دندان و فک شود.
علاوه بر این مال اکلوژن می‌تواند منجر به بروز عفونت‌های دندانی و لثه‌ای شود که باعث درد و تورم در ناحیه دندان می‌شود. همچنین این مشکل می‌تواند باعث فشار و تنش در مفاصل فک شود که می‌تواند باعث درد و سختی در حرکت کردن فک شود.
بنابراین اگر شما به مال اکلوژن مبتلا هستید و درد دندان دارید بهتر است به یک دندانپزشک مراجعه کنید تا علت درد را تشخیص دهد و درمان مناسب را تجویز کند.
درمان مال اکلوژن با ارتودنسی:
ارتودنسی به عنوان یکی از روشهای درمان Malocclusion شناخته می‌شود. درمان ارتودنسی شامل استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی برای اصلاح موقعیت نامناسب دندان‌ها و فک‌ها است.
این روش درمانی با استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی، می‌تواند به صورت قابل توجهی به بهبود مال اکلوژن Malocclusion کمک کند. این دستگاه‌ها ممکن است شامل براکت‌ها و بندهای ارتودنسی باشند که به طور مستمر و برای مدت زمان مشخصی بر روی دندان‌ها و فک‌ها قرار داده می‌شوند.
با استفاده از دستگاه‌های ارتودنسی فشار به دندان‌ها و فک‌ها اعمال می‌شود تا به شکل صحیحی در فک و دهان قرار بگیرند. این فشار باعث حرکت دندان‌ها و فک‌ها می‌شود و به تدریج موقعیت صحیح آن‌ها را بهبود می‌بخشد.
