فایل های روتاری از کاربردی ترین تجهیزات دندانپزشکی اندودنتیکس هستند. شکستن فایل های روتاری در حین درمان می تواند عوارض جدی داشته باشد و نتیجه درمان را به خطر بیندازد. پس از شکستن آنها در کانال ها، خارج کردن مابقی فایل می تواند بسیار دشوار و یا حتی غیر ممکن باشد. پس در ادامه این مقاله همراه ما باشید تا از شکستن فایل روتاری جلوگیری نماییم.
فایل روتاری چیست؟
کانال های دندان بسیار باریک بوده و درمان آن بسیار مشکل است. اما با روی کار آمدن فایل های روتاری، درمان ریشه به راحتی صورت می گیرد. فایل های روتاری ابزارهایی هستند که از جنس آلیاژ نیکل و تیتانیوم هستند. این ابزارها بسیار انعطاف پذیر بوده و چرخش 360 درجه آن در کانال ریشه سبب شده که کارایی آن بسیار بالا باشد. این فایل ها به دستگاه روتاری متصل و وارد کانال دندان می شوند. فایل های روتاری از ابزار اندو به شمار می روند که به دلیل شکل استوانه ای و نوک مخروطی که دارند موجب حرکت رفت و برگشتی و حرکت چرخشی می شوند.
مزایای استفاده از فایل های روتاری:
با معرفی فایل های روتاری Ni-Ti، درمان ریشه دندان بسیار سریعتر و راحت تر صورت می گیرد. این فایل ها به دلیل انعطاف پذیری بالایی که دارند، امکان دسترسی بهتر را در امتداد کانال های منحنی فراهم می کند. مقایسه این فایل های روتاری Ni-Ti با فایل های فولادی ضد زنگ نشان داده که عملکرد فایل های روتاری Ni-Ti بسیار بالاتر بوده است. استفاده از این فایل ها نیازمند مهارت و تجربه بوده و البته، داشتن دانش و مهارت درمان اندو را می طلبد.
علل شکستن فایل روتاری:
از دلایل اصلی شکستن فایل های روتاری افزایش تورگ یا گشتاور است. مهمترین دلیل ایجاد گشتاور، فشار زیاد است. لازم به ذکر است، هنگامی که فایل روتاری داخل کانال قرار می گیرد نباید فشار زیادی به آن وارد شود. اگر این فشار بیش از حد باشد، گشتاور بالا باعث تغییر شکل فایل ها می شود، که در این صورت حتما فایل روتاری شکسته خواهد شد. اگر فکر می کنید، به فایل روتاری فشار زیادی وارد کردید حتما آن را با یک فایل با تیپر کمتر (بیشتر در کراون داون) یا سایز کوچکتر (بیشتر در استپ بک) تعویض کنید.
عامل دیگر شکستن فایل روتاری تنش پیچشی است و زمانی اتفاق می افتد که نوک یا هر قسمت دیگری از فایل روتای داخل کانال قفل شود، در حالی که شفت هنوز در حال چرخش است. طبق تحقیقات انجام شده میزان شکستن فایل در حالت تنش پیچشی 55.7 و در حالت گشتاور 44.3 ارزیابی شده است.
سرعت که بر حسب rpm اندازه گیری میشود، در فایل های روتاری مختلف، متفاوت است. لازم به ذکر است، سرعت بالا، امکان استفاده از فایل های روتاری را در دفعات کمتر می کند. موتورهای روتاری به دلیل کنترل دقیق تر تورک و سرعت و خاصیت برگشت معکوس اتوماتیک (Autoreverse) در کاهش حوادث فایل های روتاری و افزایش عمر و کارایی آن ها می توانند احتمالاً تاثیرگذار باشند.
پیشگیری از شکستن فایل روتاری:
بعد از آنکه متوجه شدیم که چه عواملی سبب شکسته شدن فایل های روتاری می شوند، نوبت به عوامل پیشگیری از آن می رسد. هدف این است که در طول استفاده، حداقل نیرو به فایل روتاری وارد شود. این عامل سبب می شود تا مدت زمانی که می توان از آن فایل استفاده کرد، افزایش یابد. دسترسی مستقیم به کانال بسیار اهمیت دارد. همچنین استفاده از ابزارهای دستی از جنس استنلس استیل برای آماده سازی اپیکال یک سوم کانال های منحنی به طور قابل توجهی باعث کاهش شکستگی می شود.
استفاده از مارک های نامرغوب و ناشناخته احتمال شکستن فایل های روتاری را افزایش می دهد. رعایت اصول اولیه و دانش کافی اندو نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. پیش آماده سازی، شست و شو و استفاده از لوبریکنت، بررسی چشمی اعوجاج و تغییرات فایل‌ها، توالی صحیح فایل‌ها، استفاده از روش هیبرید (دستی و روتاری) و پاکسازی دبری‌های فایل و استفاده از آن طبق دستور سازنده و بدون نیروی اضافی و اخذ گرافی پیش از کار می‌تواند در پیشگیری از جدا شدن فایل‌های روتاری بسیار موثر باشد و حوادث احتمالی که اجتناب پذیر هستند را به حداقل برساند.
به طور کلی نباید داخل کانال خشک از فایل روتاری استفاده کرد و باید شست و شو و استفاده از فایل‌های کوچکتر دستی در فواصل استفاده از فایل‌های روتاری را مد نظر قرار داد. به همین دلیل استفاده از لوبریکنت برای استفاده از این فایل ها پیشنهاد می شود.
خطر شکستن فایل روتاری در کدام آناتومی دندان بالاتر است؟
- کانال های باریک و کلسیفیه، هم cyclic fatigue هم تورگ بالایی ایجاد می کنند و احتمال جدا شدن فایل در آنها بیشتر است. در کانال های باریک حتما ایجاد مسیر اولیه را با فایل دستی در نظر داشته باشید.
- کانال های با انحنای شدید، برای فایل روتاری خطرناک هستند! در کروهای ملایم ریشه‌های بلند هم فشار مضاعفی به فایل‌های شما وارد می شود. در این موارد به صلاح است که آماده سازی را دستی انجام دهید. ضمنا در نظر داشته باشید که بعد از استفاده موفقیت‌آمیز از فایل روتاری در این کانال‌ها، دیگر از آنها استفاده نکنید، چون فشار زیادی به آن وارد شده و در استفاده بعدی مستعد جدا شدن است.
- کانال‌های Merging ( با هم یکی شونده) یا کانال های از هم جدا شونده و پیچیده ( تایپ دو ، سه و پنج تا هشت ورتوچی) کاندیدای آماده‌سازی با روتاری نیستند! مخصوصا در تایپ دو ورتوچی که شایع هم هست، در محل جانکشن دو کانال احتمال بسیار بالای جدا شدن فایل روتاری وجود دارد.
- در کانال های خیلی بلند فایل روتاری را با احتیاط استفاده کنید. تورگ در این کانال به علت سطح بالای تماس خیلی بالاست و جدا شدن فایل در این کانال ها اغلب غیرقابل جبران است.
- دندان‌های با آپکس باز را با روتاری آماده سازی نکنید. با توجه به خاصیت مکش (screw in) بسیاری از فایل‌های موجود در بازار، کنترل طول با فایل‌های دستی مطمئن‌تر است.
