یکی از شاخه های درمان در دندانپزشکی درمان کانال ریشه است که امروزه پیشرفت زیادی داشته است. امروزه دندانپزشکان با بهره گیری از تجهیزات ویژه سعی دارند در زمان کمتر به نتیجه مطلوبی برسند. یکی از تجهیزات مهم در درمان ریشه استفاده از فایل های روتاری است که ما در این مقاله سعی داریم شما را با این ابزارها آشنا نماییم.
فایل روتاری چیست؟
کانال ریشه دندان، دارای حفره های باریک است که هنگام درمان ریشه کار را برای حتی دندانپزشکان حرفه ای با مشکل مواجه می کند. این عوامل سبب شده تا در سال های اخیر فایل های روتاری انعطاف پذیر، مستحکم و قابل چرخش که از آلیاژ نیکل و تیتانیوم است ساخته شود و با استفاده از آن بتوان ریشه را درمان کرد.
این ابزارها خیلی زود جایگزین ابزارهای قدیمی درمان ریشه شده و از ایجاد شکاف یا ترک در هنگام درمان ریشه جلوگیری می کند. این فایل ها امکان چرخش 360 درجه را در کانال ریشه دارد به همین دلیل است که کارایی آن بسیار بالاست.
فایل های روتاری به دستگاه روتاری متصل و وارد کانال دندان می شوند. این فایل ها بسیار انعطاف پذیر هستند و به راحتی فرم خمیدگی کانال ریشه را به خود می گیرند و آن را حفظ می کنند. فایل های روتاری که از ابزار اندو به شمار می روند به دلیل شکل استوانه ای و نوک مخروطی که دارد موجب حرکت رفت و برگشتی و حرکت چرخشی می شود.
اندازه فایل روتاری معمولا با توجه به نوع دندان و اندازه گسترش خرابی دندان مشخص می شود. معمولا این فایلها بهتر است یک بار مصرف باشند؛ اما اگر برای دندان یک فرد، استفاده بیش از یک بار از سیستم فایل لازم شود، باید قبل از استفاده حتما خمیدگی به وجود آمده بر اثر استفاده قبلی، صاف شود. اگر بیش از حد لازم از این نوع فایلها استفاده شود، امکان شکستگی فایل داخل دندان وجود دارد.
این فایل ها از نظر طراحی به دو دسته تقسیم می شوند:
- landed: فایل های روتاری Landed با دیوارهای داخلی کانال دندان سایش پیدا کرده و مقاومت آن را افزایش می دهد. هنگامی که می خواهید تعداد محدودی درمان ریشه را انجام دهید و یا از یک فایل چندین مرتبه استفاده کنید توصیه می شود که از فایل‌های landed که ضخیم‌تر هستند و سرعت پایین تری دارند استفاده شود.
- nonlanded: فایل های روتاری nonlanded به گشتاور کمتری نیاز دارند و در برش و شکل دهی کارآمدتر عمل می کنند. این فایل ها نازک تر بوده و مقاومت آن ها پایین تر است. از این فایل ها برای دندانپزشکانی که زیاد درمان ریشه انجام می دهند و دقت برایشان در اولویت است استفاده می شود.
کاربرد فایل روتاری در دندانپزشکی چیست؟
این ابزارها در دندانپزشکی کاربردهای زیادی دارند اما مهمترین کاربردهای آن عبارتند از:
- برای جلوگیری از ترک یا ایجاد شکاف در ریشه دندان از فایل روتاری استفاده می شود اما لازم به ذکر است که باید حتما کانال دندان رطوبت داشته باشد زیرا خشک بودن سبب شکسته شدن فایل می شود.
- برای ضدعفونی و تمیز کردن قسمت های پوسیده و آسیب دیده در کانال استفاده می شود.
- افزایش سرعت درمان ریشه در کانال های کیست دار
- قابلیت تطبیق و ترمیم مواد پرکننده داخل حفره های دندانی.
- قابلیت شکل دهی به کانال ریشه آسیب دیده.
از جمله مزایای این ابزار می توان به:
- کمک به درمان ریشه
- سریعتر بودن دوره درمان
- کاهش خطر حین درمان و پاکسازی کانال ریشه
- درمان ریشه دندان هایی که درمان آن ها بسیار دشوار بوده مانند ریشه های بسیار خمیده و یا دندان افراد مسن که کانال آنها کلیسیفیه شده است.
- به کمک این ابزار درمان ریشه ساده تر و با کیفیت بسیار بیشتری انجام می شود و آزردگی کمتری برای بیمار به همراه خواهد داشت.
- کم کردن مدت زمان درمان
- تمیز کردن بهتر کانال ریشه
- پر کردن دقیقتر کانال با کیفیت بهتر و ماندگاری بالاتر
- آماده سازی بیومکانیک مسیرهای ریشه در مدت زمان کمتر
- رساندن بهتر آب به نقاط غیرقابل دسترسی به دلیل داشتن سری مخروطی شکل
در هنگام استفاده از فایل های روتاری بایستی حتما این ابزارها را با لوبریکانت به کار ببرید.
انواع فایل روتاری:
فایل های روتاری در انواع مختلفی تولید شده اند تا پاسخگوی نیازهای متعدد دندانپزشکان هنگام درمان باشند.
1ـ فایل روتاری پروتیپر:
این فایل ها به دلیل انعطاف بالا و طراحی دقیقی که دارند در درمان مشکلات ریشه دندان کاربردهای فراوانی دارند. پروتیپر دارای نوک گرد و مناسبی است که برای دسترسی به کانال ریشه مناسب است. وجود دسته کوتاه با قدرت پرش بالا از خستگی دندانپزشک هنگام استفاده از آن می کاهد. در حال حاضر این مدل معروفترین مدل فایل روتاری به حساب می آید که دارای سه نسل یونیورسال (universal)، گُلد (gold) و نِکست (next) است. جدیدترین آن که نکست است به نسبت بقیه از انعطاف پذیری و استحکام بیشتری برخوردار است. این فایل دارای یک سیسم حرکات چرخشی نامتقارن است.
2ـ فایل روتاری GT 8GT:
نوک این فایل روتاری دارای طراحی خاصی است و از شکافته شدن دندان ها و کانال ریشه جلوگیری می نماید. سرعت این فایل حدودا ۳۵۰ دور در دقیقه می باشد.
۳. فایل روتاری Twisted:
یکی از جدیدترین انواع فایل های روتاری مدل Twisted می باشد که از سرعتی معادل ۵۰۰ دور در دقیقه برخوردار است. همچنین از امکانات مضاعفی همچون سیستم سرمایشی و گرمایشی برخوردار است تا انعطاف پذیری فلزات سازنده ابزار، چندین برابر شود.
۴. فایل روتاری inget:
این ابزار متشکل از یک سری کوتاه و میکرو موتور در بدنه خود می باشد که از کاربردهای متنوعی در حیطه دندانپزشکی برخوردار است. سرعت چرخش فایل روتاری inget حداقل ۳۶۰ دور در دقیقه بوده که به دلیل وجود یک میله در مرکز دسته آن، امکان آسیب به کانال ریشه به حداقل خواهد رسید.
اجزای تشکیل دهنده فایل روتاری چیست؟
یک فایل روتاری چرخشی متشکل از بخش های مخروطی، نوک، فلوت، زاویه مارپیچ و اندازه گیری توقف می باشد. قطر و ضخامت نوک فایل روتاری و بخش مخروطی آن، متغیر بوده و در ابعاد مختلفی ارائه می شود. فلوت نیز به معنای شیارهای فایل روتاری می باشد که در لبه های برش کاربرد دارد و به عنوان یک عامل ایجاد کننده حفره عمل می کند.
جهت، تعداد، ترتیب، عمق و عرض فلوت ها در انواع مدل های فایل های روتاری متفاوت می باشند. زاویه مارپیچ یک بخش مهم در فایل است که جهت چرخش را تعیین می کند که در دو نوع ثابت یا متغیر ارائه می شود. توقف اندازه گیری یک بخش موجود بر روی فایل روتاری است که توسط دندانپزشکان جهت تعیین طولی مشخص هنگام استفاده بر روی یک پرونده بکار می رود.
نحوه استفاده از فایل روتاری در دندانپزشکی:
فایل های روتاری در سایزبندی و برندهای مختلفی طراحی و تولید شده اند که دندانپزشک می بایست متناسب با سایز ریشه ابزار را انتخاب نماید. در مواردی حتی دندانپزشک مجبور است که برای پاکسازی کامل ریشه از چندین سایز مختلف فایل روتاری استفاده نماید. این ابزارها که به دستگاه متصل می شود وارد دندان شده با انعطاف بالا و چرخش 360 درجه ای کار پاکسازی ریشه را انجام می دهد.
نحوه نگهداری از فایل های روتاری:
فایل های روتاری، مهمترین ابزارهای دندانپزشکی هستند که باید در نگهداری آنها دقت کنیم. پس از خرید این فایل ها نیمه عمر آن را در نظر بگیرید و تعداد دفعاتی که از آن استفاده کنید را حساب کنید. حتما بعد از استفاده از این فایل ها آن را از نظر تغییر شکل، شل و یا باز شدن پیچ ها، کوتاهی نوک فایل ها و غیره بررسی کنید.
گاهی ممکن است در طی استفاده از فایل روتاری، فایل دچار شکستگی شود. در این مواقع آرامش خود را حفظ کنید و تمرکز خودتان را از دست ندهید. شکستن فایل روتاری دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد و یکی از مهمترین دلایل آن استفاده از فایل روتاری نامرغوب و بی‌کیفیت است.
نحوه استریل کردن فایل های روتاری:
پس از هر بار استفاده از فایل های روتاری ممکن است ذرات عاج، بافت پالپ و حتی باکتری بر روی آن باقی بماند. البته لازم به ذکر است این فایل ها به دلیل شکل ظاهری که دارند، تمیز کردنشان کمی مشکل است. اما با روش های زیر می توانید آن را استریل کنید:
استفاده از اتوکلاو بهترین روش استریل کردن فایل روتاری به حساب می آید. برای تمیز کردن این ابزارها حتما از آب مقطر استفاده کنید. همچنین مدت زمان اتوکلاو فایل‌های روتاری 10 تا 20 دقیقه در دمای 134 تا 138 درجه سانتی‌گراد است. البته بهتر است از این ابزارها به صورت یکبار مصرف استفاده نمایید اما اگر به هر دلیل از آنها چندین بار استفاده می کنید حتما توسط اتوکلاو آن را استریل کنید.
برای استریل کردن فایل روتاری از موارد زیر اجتناب کنید:
- از تمیزکردن دستی فایل‌های روتاری به شدت اجتناب کنید، زیرا خطر ابتلا به عفونت‌ها را افزایش می‌دهد.
- پریون‌ها عوامل عفونی هستند که می‌توان گفت اتوکلاو برای از بین‌بردن آنها بی‌اثر است و برای از بین‌بردن آنها باید تا حد ممکن زمان استریلیزاسیون را افزایش دهید.
می توان از فایل های روتاری چندین بار استفاده کرد؟
یکی از خطرات استفاده از فایل روتاری جدا شدن این فایل ها از دستگاه است حال اگر از فایل های روتاری یکبار مصرف استفاده کنید این احتمال به حداقل می رسد. البته لازم به ذکر است که این فایل ها قابلیت استفاده مجدد را دارند که از قبل مصرف حتما باید با روش هایی که در بالا گفته شد استریل شوند.
برخی دندانپزشکان معتقدند که فایلها بعد از یک بار استفاده در دندان‌های آسیای بزرگ بایستی دور انداخته شوند. با این حال، می‌توان مجدداً از آنها بعد از درمان ریشه در دندان‌های آسیای کوچک نیز استفاده کرد.
علت این امر آن است که با توجه به عدم وجود انحنا در این دندان‌ها، تنش وارد شده به دندان در حین انجام فرآیند اندو حداقل بوده و بنابراین می‌توان از فایل‌های روتاری مجدداً در این دندان‌ها استفاده کرد. با این حال این امر چندان ایده‌آل نیست. اما می توان گفت استفاده از این فایل های یکبار مصرف استرس پزشک و دستیار آن را هنگام درمان ریشه به شدت کاهش می دهد.
اگر تمایل دارید در رابطه با ایمپلنت بیشتر بدانید به مقاله ایمپلنت چیست و روش های اجرایی آن مراجعه نمایید.
